5:42 pm
ဟိုတုန္းက ေတာ္ေတာ္ႀကီး ကိုၾကာခဲ့ၿပီ ျဖစ္တဲ့ ေခတ္ကာလေတြ တုန္းက ဆိုရင္ သဘာဝတရားႀကီး က ဖန္တီး ေပးထားတဲ့ ပတ္ဝန္း က်င္ ေတာေတာင္ ေရေျမေတြဟာ အားထားစရာ ကိုးကြယ္စရာေတြ လို႔ လူသားေတြဟာ ယူဆခဲ့ၾက တယ္။ သဘာဝဝန္းက်င္ နဲ႔အတူ သယံဇာတ ဆိုတာေတြကို မတို႔မထိ ဘဲ အေလးအျမတ္ ျပဳထားခဲ့ၾကတာ မို႔လို႔ လူသားေတြ အေနႏွင့္သဘာဝ တရား ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈကို အလြန္အမင္း ခံစားခဲ့ၾကရတယ္လို႔ မွတ္ခ်က္ခ်မႈ တခ်ိဳ႕ကိုလည္း ဖတ္႐ႈ မွတ္သားခဲ့ ဖူးတယ္။ ေခတ္ေတြ ေခတ္ေတြ ေျပာင္းလာ လိုက္ၿပီးေတာ့ လူသာ လွ်င္ပဓာနဆိုတဲ့ အယူအဆက ေခတ္စား တြင္က်ယ္လာျပန္ေရာ တဲ့။
တစ္ၿပိဳင္နက္ပဲ တိုးပြားလာတဲ့ လူဦးေရေတြ အတြက္ လိုအပ္တာ ေတြျပည့္စံုေအာင္ ျဖည့္ဆည္းေဆာင္ ရြက္ၾကရင္း၊ လူေတြရဲ႕ အတၱ စိတ္ ေတြ တိုးေပါင္းလိုက္တဲ့ အခါမွာေရ ေျမေတာေတာင္ေတြ သယံဇာတ ေတြဆိုတာဟာ ငါတို႔အတြက္ ျဖစ္ တည္ေနတာပဲ လို႔ ယူဆၾကျပန္ ေရာ။ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ တိုးတက္မႈ အတြက္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း အသီးသီး ဟာ ကမာၻေျမ အေမြအႏွစ္ကို ႏိုင္ သေလာက္ စြမ္းသေလာက္ ထုတ္ သံုးလိုက္ၾကတာေပါ့။ ဥပမာ ျမစ္ ဆိုတာမ်ိဳးက ေရေၾကာင္း သယ္ယူ ပို႔ေဆာင္ဖို႔၊ ငါးဖမ္းဖို႔၊ သံုးေရ စိုက္ေရရဖို႔ သာမက တခ်ိဳ႕ကဆိုရင္ သူတို႔လုပ္ငန္းက ထြက္လာတဲ့ စြန္႔ ပစ္ပစၥည္းေတြ ေဘးထြက္ပစၥည္း ေတြကိုသဘာဝ အေလ်ာက္ သယ္ ယူသြားေပး မယ့္ အရာ (Natural Transporter) လို႔ေတာင္ သတ္မွတ္ ခဲ့ၾကတယ္ေလ။ အက်ိဳးဆက္က ေတာ့ ႀကီးပြားခဲ့ၾကတဲ့ အေလ်ာက္၊ တိုးတက္ခဲ့ၾကတဲ့ အေလ်ာက္တစ္ ဖက္မွာလည္း သဘာဝပတ္ဝန္း က်င္ေတြဟာ သိသိသာသာႀကီးကို ပ်က္စီး ယိုယြင္းခဲ့ရတယ္ေလ။
ေနာက္ထပ္မ်ိဳးဆက္ မ်ိဳးဆက္ ေတြ ေျပာင္းလာၾကျပန္ေတာ့ အ ေတြးအေခၚ အယူအဆ အသစ္ေတြ ေပၚလာၾကျပန္ေရာ။ လူ႔အဖြဲ႕အ စည္းေတြ ႏိုင္ငံေတြဟာ ႀကီးပြား တိုးတက္မႈ (Growth) ကုိ ခ်ည္း သြားရမွာမဟုတ္ဘူး။ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ (Development) ဘက္ကို ဦးတည္ ၾကရမွာလို႔ ျဖစ္လာၾကတယ္ေလ။ တစ္ခါ (၂ဝ)ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ကို ေရာက္လာျပန္ေတာ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈက ႐ိုး ႐ိုးေတာင္ မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ ေရ ရွည္ တည္တ့ံေသာ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ (Su-stainable Development) တဲ့။ အဲ့ဒီမွာ လူသားတို႔နဲ႔ သဘာဝ ပတ္ ဝန္းက်င္ အၾကား ေရရွည္ တည္တ့ံ စြာေနထိုင္မႈဆိုတာ ေခတ္စားလာ ပါတယ္။ Sustainable အယူ အဆအရ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ဆိုတာဟာ လူသားတို႔ ကိုးကြယ္ရာ မဟုတ္သလို သဘာဝ ပတ္ဝန္း က်င္ႏွင့္ သဘာဝအရင္း အျမစ္မ်ား စဥ္ဆက္မျပတ္ ေရရွည္တည္တံ့ ေစေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရ မယ္၊ အဲ့ဒါမွ ကမၻာတစ္ခုလံုး ဆက္ လက္ ရွင္သန္ႏိုင္မယ္လို႔ ဆရာတစ္ ေယာက္ ေျပာဆို ဖူးတာေလးလည္း မွတ္သားမိတယ္ဗ်။
အင္း အဲ့ဒါေၾကာင့္မို႔ပဲ ထင္ ပါတယ္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢက အ သစ္ေရးဆြဲ ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ စဥ္ ဆက္မျပတ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ ပန္းတိုင္မ်ား (Sustainable Development Goals – SDG) ထဲမွာ ဒါေတြနဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ပန္းတိုင္ႏွစ္ခုေတာင္ ထည့္သြင္းေရးဆြဲ ထားတာေနမွာ။ ၂ဝ၁၇ ကမၻာ့ ပတ္ဝန္းက်င္ေန႔ရဲ႕ ေဆာင္ပုဒ္ျဖစ္တဲ့ Connect People to Nature ကိုလည္း လူသားေတြ တိုးတက္ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈနဲ႔ ဝန္းက်င္ ရင္းျမစ္ ေတြ ေရရွည္တည္တ့ံမႈ ဒီႏွစ္ခုကို သဟဇာတ ျဖစ္ေစဖို႔ တိုက္တြန္း ထားတယ္လို႔ပဲ နားလည္မိတယ္ဗ်။
ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ ရင္းျမစ္ ေခြၽတာဖို႔ဆိုတာေတြဟာ အငို လြယ္သေလာက္ အ႐ိႈက္ခက္တယ္ လို႔ ေျပာရင္ရမလား မသိဘူး။ အ သိတရား၊ ခံယူခ်က္ေတြနဲ႔ အတူ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မႈေတြ၊ အားေပးပံ့ပိုး မႈေတြ လိုအပ္ေပတာကိုး။ ကေလး ေလး တစ္ေယာက္ဟာ ႐ုပ္ျမင္သံ ၾကားက ထုတ္လႊင့္ေနတဲ့ ပညာ ေပးဆန္ဆန္ ကုန္ပစၥည္းေၾကာ္ျငာ တိုေလးကို အရမ္းသေဘာက်မိ တယ္။ အဲ့ဒီအတိုင္း သူလိုက္လုပ္ ၾကည့္တယ္။ မနက္ အိပ္ရာထတဲ့ အခါ ေရဘံုပိုင္ေခါင္းဖြင့္ၿပီး မ်က္ ႏွာသစ္တယ္၊ ျပန္ပိတ္တယ္၊ သြား တိုက္တံ ယူၿပီး ေရေခါင္းျပန္ဖြင့္ၿပီး ေဆးတယ္၊ ျပန္ပိတ္တယ္၊ သြား တိုက္ေဆး ထည့္ၿပီး ေရျပန္ဖြင့္ ပလုပ္က်င္း၊ ေရျပန္ပိတ္၊ သြား တိုက္၊ ၿပီးေတာ့ မွ ေရျပန္ဖြင့္၊ ပလုပ္က်င္းၿပီး သြားတိုက္တံ ကို ျပန္ေဆးေပါ့။ အဲ့ဒါကို အေမလုပ္ တဲ့သူက ေတြ႕သြားပါေရာ။ သား လုပ္တဲ့သူကို ဘာေျပာသလဲဆို ေတာ့ ”ဟဲ့ေကာင္ေလး မ်က္ႏွာ တစ္ခါသစ္တာ ေရေခါင္းကို အဲ့ဒီ ေလာက္ ဖြင့္လိုက္ ပိတ္ေလာက္ လုပ္မေနစမ္းနဲ႔။ ေခါင္းပ်က္သြားလို႔ အသစ္လဲ ရရင္ ပစၥည္းဖိုးလက္ခ က နည္းတာမဟုတ္ဘူး” တဲ့။ ေအးေလ သူတို႔တန္ဖိုးထားတဲ့ အ ရာက တစ္ခုကိုး။
ႀကံဳႀကိဳက္တုန္း ဇာတ္လမ္းေလး တစ္ပုဒ္ကို ေျပာျပခ်င္ေသးတယ္။ တစ္ခါတုန္းက ၿမိဳ႕ေသးေသးေလး တစ္ၿမိဳ႕နဲ႔ မနီးမေဝးမွာ ရြက္ အုပ္ ေတာ္ေတာ္ထူၿပီး ပင္ႀကီးပင္ ေကာင္းေတြ ေပါမ်ားတဲ့ ေတာအုပ္ ငယ္တစ္ခုရွိတယ္။ ေရစီးသန္တဲ့ ျမစ္တစ္ျမစ္ ကလည္း အဲ့ဒီေတာ အုပ္အစပ္နဲ႔ထိၿပီး ျဖတ္သန္း စီးဆင္း ေနတာေပါ့။ တစ္ေန႔က်ေတာ့ ၿမိဳ႕ ေလးဆီက မိသားစုတစ္စုဟာ ေတာ အုပ္အနား ကို ေျပာင္း လာၾကၿပီး ေတာထဲကသစ္ေတြနဲ႔ပဲ ျမစ္ကမ္းနံ ေဘးမွာ အိမ္အႀကီးႀကီး တစ္လံုး ေဆာက္လို႔ လူလည္းေန စီးပြားေရး လည္း လုပ္ၾကတာေပါ့။ ခပ္တိုတို ေျပာရရင္ အဲ့ဒီသစ္ေတာ အဲ့ဒီျမစ္ ကို အသံုးခ်လို႔ စီးပြား ျဖစ္ၾကတယ္ ေပါ့။ ဒီလိုနဲ႔ သစ္ေတာလည္းပါး လာ၊ ျမစ္ေရလည္း ေနာက္၊ ငါး လည္းရွားလာ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အဲ့ ဒီအခါက်ေတာ့မွ အိမ္ႀကီးရဲ႕ အ ႀကီးအကဲ လုပ္သူက ငါ့သားေတြ လက္ထက္က်ရင္ လုပ္စားစရာမရွိ ေတာ့ဘဲေနလိမ့္မယ္၊ ေတာနဲ႔ ျမစ္ ကို ႏိုင္သေလာက္ ထိန္းမွလို႔ စိတ္ ကူးေပၚၿပီး ထိန္းသိမ္းမႈေတြ စလုပ္ ေတာ့တာေပါ့။
အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ တျခား မိသားစု တစ္စုက ထပ္ေျပာင္းလာၿပီး ရသ မွ်ဝါးေလးေတြနဲ႔ အိမ္ေဆာက္ေန ၾကတာေပါ့။ သူတို႔ လည္း ေရွ႕လူ ေတြလိုပဲ ဒီေတာ ဒီျမစ္ကို အသံုးခ် ဖို႔ ရသမွ် စီးပြားရွာၾကမယ္ေပါ့။ အဲ့ဒီအေၾကာင္းကို အိမ္ႀကီးေပၚက သူေတြက သိသြားေတာ့ အိမ္ေလး ေပၚက သူေတြကို ေခၚေျပာတယ္။ သစ္ေတာနဲ႔ ျမစ္ဟာ ယိုယြင္းပ်က္ စီးလာလို႔ ကာကြယ္ ထိန္းသိမ္း ဖို႔ ေတြလုပ္ေနရတယ္။ အခုေနမဆင္ မျခင္ အသံုးျပဳလိုက္ရင္ ဒီပတ္ဝန္း က်င္ႀကီး ထိခိုက္ ပ်က္စီးသြားလိမ့္ မယ္ စသည္ စသည္ျဖင့္ ေျပာ တာေပါ့။ အိမ္ငယ္ေပၚကသူက မ်က္စိသူငယ္ နားသူငယ္ႏွင့္ ေလ ျပည္ထိုး ျပန္ေျပာရွာပါတယ္။ လူ ႀကီးမင္းတို႔က စီးပြားလည္းရွာခဲ့ၿပီး ၿပီ စီးပြားလည္း ျဖစ္ခဲ့ၿပီးၿပီ၊ အခု က်ဳပ္တို႔က လက္က်န္အေနအထား ေလးမွာ ရသေလာက္ေလး စီးပြား စရွာမယ္လည္းဆိုေရာ မလုပ္ရဘူး ဆိုေတာ့ဗ်ာ … ။ ဇာတ္လမ္း ေလးကေတာ့ ဒါပါပဲ။
တကယ္တမ္းက်ေတာ့ အဲ့ဒီ အိမ္ႀကီးေပၚက သူေရာ အိမ္ေလး ေပၚကသူမွာပါ တူညီတာ တစ္ခု ရွိေနတယ္ဗ်။ အဲ့ဒါကေတာ့ လိုဘ ဆိုတာပါပဲ။ လိုဘလို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ မေကာင္းတဲ့အရာ၊ မရွိသင့္ မထား သင့္တဲ့အရာဆိုၿပီး အစြန္းတစ္ဖက္ ထြက္ကာ မေတြးလိုက္ မျမင္လိုက္ ၾကပါနဲ႔ဦး။ Self-interest နဲ႔ Selfishness မတူေၾကာင္းကို ေဘာဂေဗဒ ပညာရွင္ ဆရာႀကီး ေတြ ရွင္းျပ ေျပာျပထားတာေတြ လည္း သိထားၾကားထားၿပီး ျဖစ္ၾက မွာပါ။ လိုဘ ဆိုတာကလည္း ေကာင္းက်ိဳးဆႏၵကို အေျခခံထား တာမ်ိဳး၊ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား ဆိုေပမယ့္ က်န္ ဆက္ႏႊယ္ေနသူေတြကိုပါ ျမႇင့္ တင္ဆြဲေခၚသြားႏိုင္တာမ်ိဳးေတြ လည္း ရွိတတ္တယ္ေလ။ ဒါနဲ႔ဆန္႔ က်င္ဘက္လည္း ရွိတာပါပဲ။
လူရယ္လို႔ျဖစ္လာမွျဖင့္ အတၱ ကင္းၿပီး ေလာဘရွင္းတဲ့ လူရယ္လို႔ ဘယ္ရွိႏိုင္ ပါ့မလဲေနာ္။ အတၱ နည္း၊ ေလာဘ သတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြ ကေတာ့ရွိတာပဲေပါ့။ တစ္နည္း အားျဖင့္ ဆႏၵကိုသတိ အသိေတြ ႏွင့္ ေဘာင္ကြပ္ႏိုင္သူေတြေပါ့။ လို ခ်င္တာ ျဖစ္ခ်င္တာေတြ မရွိၾက ေတာ့ဘူးဆိုရင္လည္း လူေတြဟာ ႀကီးပြားဖို႔ တိုးတက္ဖို႔ရာကို ဘယ္ ၾကံေဆာင္ လုပ္ကိုင္ၾကေတာ့မွာ လဲေပါ့ေနာ္။ အဲ့ဒီေတာ့ လိုဘပဲ ေျပာေျပာ ေလာဘပဲ ဆိုဆို ရွိထိုက္ သေလာက္ေတာ့ ရွိသင့္တာေပါ့။ အဲ့ဒီလို အထိန္းအကြပ္နဲ႔ လိုဘ မ်ိဳးသာ အိမ္ႀကီးေပၚကလူေရာ အိမ္ေလးေပၚက လူမွာပါ ရွိခဲ့မယ္ ဆိုရင္ ပထမလူကလည္း အစက တည္းက ထိန္းထိန္း သိမ္းသိမ္းလုပ္ ခဲ့မယ္။ ေနာက္လူကိုလည္း က်ိဳး ေၾကာင္းဆီေလ်ာ္စြာ လမ္းျပေခၚ မယ္။ ဒုတိယလူကလည္း ပထမလူ လို မမွားေအာင္ ႀကံေဆာင္မယ္ဆို ရင္ ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းလိုက္မ လဲဗ်ာ။ တစ္နည္းေျပာရရင္ က်င့္ ဝတ္ရွိစြာ စီးပြားရွာေပါ့ဗ်ာ။
ဒုတိယလူဘက္က ၾကည့္ျပန္ ေတာ့လည္း ပတ္ဝန္းက်င္ႀကီး ယို ယြင္းလာၿပီး ဆိုတာနဲ႔ပဲ သူကဘာမွ မလုပ္ရေတာ့ဘူး တဲ့လား၊ အလုပ္ တစ္ခုဟာ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစမယ့္ ဟာေတြက ဆိုးက်ိဳးျဖစ္ေစမယ့္ ဟာေတြထက္ ပိုမ်ားေနရင္ လုပ္သင့္ တာပဲ မဟုတ္လား၊ ေဘာဂေဗဒ သေဘာတရားအရ Public Goods တို႔ Common Resources တို႔ ဆို တာေတြဟာ သူတို႔နဲ႔လည္း သက္ ဆိုင္တယ္မဟုတ္လား၊ အခုမွ အ ေျခတည္ၿပီး တိုးတက္ေအာင္ စလုပ္ ရမယ့္ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ပတ္ဝန္း က်င္ကိုသည့္ထက္ ပိုၿပီး မယိုယြင္း သြားေအာင္၊ ၿပီးေတာ့မွ ဒီထက္ပို ၿပီး ေကာင္းလာေအာင္ စီမံေဆာင္ ရြက္တာမ်ိဳး (Environmental Management) အရင္ မလုပ္သင့္ ဘူးလား၊ စသည္ျဖင့္ လားေပါင္း မ်ားစြာ ေမးခြန္းေတြ ရွိေနမွာပါ။
စဥ္းစားမိသေလာက္ ေျပာရ ရင္ဝန္းက်င္ တစ္ခြင္ကို ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ၾကမယ္ဆိုတာေရာ၊ လူမႈ စီးပြား တိုးတက္ဖို႔၊ ၿပီးေတာ့ ဖြံ႕ၿဖိဳး ဖို႔ေဆာင္ရြက္တာေရာ ႏွစ္ခုစလံုး က ဓမၼေတြပါ။ အဓမၼ တစ္ခုမွ မပါ ပါဘူး။ ဓမၼႏွင့္ ဓမၼဟာ ယွဥ္ၿပိဳင္ ဖို႔မဟုတ္ပါဘူး၊ ယွဥ္တြဲဖို႔သာပါ။ အဲ့ဒီႏွစ္ခုစလံုးမွာ ေစတနာေကာင္း ေတြ ေစတနာသန္႔ေတြ ေပါင္းထည့္ လိုက္မယ္ဆိုရင္ မ်ဥ္းၿပိဳင္ႏွစ္ ေၾကာင္း ဦးတည္ရာ တူသြားမွာပါ။ တစ္ခါ အျပန္အလွန္ ယံုၾကည္မႈ အားကိုးမႈေတြကို ထပ္ျဖည့္ႏိုင္ရင္ မ်ဥ္းၿပိဳင္ႏွစ္ေၾကာင္းရဲ႕ၾကားက အဟေလး က်ဥ္းသထက္ က်ဥ္းလာ ၿပီး တစ္ထပ္တည္း က်သြားမွာပါ။ အဲ့ဒီေတာ့ကာ ဦးတည္ရာတူၿပီး တစ္ထပ္တည္း က်ေနတဲ့ မ်ဥ္းၿပိဳင္ ႏွစ္ေၾကာင္းကိုေရးဆြဲဖို႔ ႀကိဳးစား ၾကရေအာင္။
(သိဏ္းစိုး)
ပတ္ဝန္းက်င္ေလ့လာမႈ၊ ပထဝီ ဝင္ဆိုင္ရာ၊ ေဘာဂေဗဒႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳး မႈပညာမ်ားကို သင္ၾကားပို႔ခ် မွ်ေဝ ေပးခဲ့ၾကေသာ လက္ရွိလည္းပညာ မွ်ေဝေပးလ်က္ရွိေသာ သင္ဆရာ၊ ျမင္ဆရာ၊ ၾကားဆရာ အားလံုးအား ဂါဝရျပဳအပ္ပါသည္။ ဤေဆာင္း ပါးသည္ သင္ခဲ့ဖူးသည့္၊ ဖတ္႐ႈခဲ့ ဖူးသည့္၊ ေလ့လာခဲ့သည့္၊ ေတြ႕ႀကံဳ ခဲ့ဖူးသည့္၊ ၾကားခဲ့ဖူးသည့္ အ ေၾကာင္းအရာအခ်ိဳ႕ကို မိမိစဥ္းစား ေတြးေတာမိသည္မ်ားႏွင့္ ေပါင္း စပ္ၿပီး ထုတ္ႏုတ္ေရးသားထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အကယ္၍ ယခုေဖာ္ ျပ ေရးသားထားမႈမ်ားသည္ မူလ သီအိုရီအဆိုမ်ားႏွင့္ ကင္းကြာ သြား ျခင္း လြဲေခ်ာ္သြားျခင္းမ်ား ရွိခဲ့ပါ လွ်င္ စာေရးသူ၏ အမွတ္မွားယြင္း မႈႏွင့္ ပုဂၢလိကဆႏၵ လြန္ကဲမႈ မ်ား ေၾကာင့္ သာျဖစ္ပါေၾကာင္း ေလး စားစြာအသိေပးအပ္ပါသည္။
