အတုယူစရာ ကင္ညာႏွင့္ တုိးတက္မႈမွတ္ေက်ာက္

ကမၻာ႔ဘဏ္က သတ္မွတ္ထား တဲ့ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ ကိုင္ရန္ လြယ္ကူမႈ အဆင့္ (“Ease of Doing Business”) မွာ ကင္ညာ ႏုိင္ငံက တုိးတက္မႈ အျမင့္ဆံုးနဲ႔ ျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အေကာင္းဆံုး ႏုိင္ငံအျဖစ္ ႏွစ္ႏွစ္ ဆက္တုိက္ ရပ္ တည္ႏုိင္ေအာင္ ဘယ္လုိ ႀကိဳးစားခဲ့ တယ္ဆုိတဲ့ အေၾကာင္းကို ေဒါက္ တာ ခ်ာရီတီ (Dr. Charity Wayua)u TED Talk က  TED Talk မွာ ေဟာ ေျပာခဲ့တဲ့ “A few ways to fix a government”  ကို မွီျငမ္းပါသည္။

ကင္ညာႏုိင္ငံမွာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ ဖြံ႕ၿဖိဳး ရွင္သန္လာ ေအာင္၊ တုိးတက္ ေကာင္းမြန္လာ ေအာင္၊ ျပည္ပက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ေတြ အလံုး အရင္းနဲ႔ ဝင္လာေအာင္ လုပ္ႏုိင္ခဲ့လုိ႔ ေဒါက္တာ ခ်ာရီတီကုိ ကမၻာ႔ဘဏ္က အေကာင္းဆံုး ျပဳ ျပင္ေျပာင္းလဲႏုိင္ခဲ့သူအျဖစ္ အသိ အမွတ္ျပဳခဲ့သည္။

ေဒါက္တာ ခ်ာရီတီက အစုိးရ ဝန္ေဆာင္မႈ လုပ္ငန္းေတြ ကို႔ယုိ႕ ကားယား ျဖစ္ေနတာေတြကို ကုန္ က်စရိတ္နည္းၿပီး လက္ေတြ႕ က်က် ျဖစ္ႏုိင္တဲ့ နည္းသစ္ေတြနဲ႕ ျပဳျပင္ ႏုိင္ခဲ့ၿပီး စီးပြားေရး လုပ္ငန္းသစ္ ေတြစတင္ဖုိ႔ ရွင္သန္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဖုိ႔ ပတ္ ဝန္း က်င္ေကာင္းေတြ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးႏုိင္ခဲ့သည္။

အစုိးရဌာနမ်ားႏွင့္ ကုမၸဏီ မ်ား ပူးေပါင္းၿပီး အစုိးရဝန္ေဆာင္ မႈလုပ္ငန္းေတြ ပိုၿပီးေတာ့ ထိထိ ေရာက္ေရာက္နဲ႔ အက်ိဳးမ်ားေစတဲ့ (efficient and effective) နည္း လမ္းသစ္ေတြကို သူတုိ႔အဖြဲ႕က ရွာ ေဖြေဖာ္ထုတ္ ႏုိင္ခဲ့ၿပီး ရလဒ္ ေကာင္း မ်ားရသည္အထိ ေဆာင္ ရြက္ေပး ႏုိင္ခဲ့သည္။ ကင္ညာႏုိင္ငံ သည္ ႏွစ္ႏွစ္ အတြင္း ကမၻာ့ဘဏ္ အဆင့္ (၄၄)ဆင့္ ျမင့္တက္သြားၿပီး တတိယ အေကာင္း ဆံုး ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲႏုိင္ သည့္ႏုိင္ငံ ျဖစ္္ခဲ့သည္။

ေဒါက္တာ ခ်ာရီတီက ဘယ္ လုိ ႀကိဳးစားခဲ့ရတယ္ဆုိတာကို အခုလုိေျပာျပခဲ့ပါသည္။

”ကင္ညာႏုိင္ငံက ကြၽန္မရဲ႕ ဇာတိေျမ ျဖစ္ပါတယ္။ ကြၽန္မ ဇီဝ ဓာတုပညာရပ္ကို ေလ့လာသင္ယူ ခဲ့ပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၊ ေသြး လြန္ တုတ္ေကြးေရာဂါ စတဲ့ အလြန္ ဆုိးတဲ့ ေရာဂါေပါင္းစံု ရွိတဲ့ ကင္ ညာႏုိင္ငံက ေရာဂါသည္ေတြကို ကုသေပးခ်င္တဲ့ ဆႏၵနဲ႔ အစြမ္းကုန္ ႀကိဳးစားခဲ့တာေၾကာင့္ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံမွာ ကင္ဆာေရာဂါသု ေတသန ျပဳဖုိ႔ စေကာလားရွစ္ရခဲ့ ပါတယ္။ ကြၽန္မ ႏွစ္သက္တဲ့ ကင္ဆာ သုေတ သီဘဝကို ရရွိၿပီး ေရာဂါသည္ေတြ ကို ကုသဖုိ႔ ေဆးသစ္ေတြ တီထြင္ ရွာေဖြခဲ့ပါတယ္။ (၁ဝ)ႏွစ္ၾကာ ကင္ဆာသုေတသီ အျဖစ္ ႀကိဳးစား လုပ္ကိုင္ၿပီးေနာက္ ပါရဂူဘြဲ႕ရခဲ့ပါ တယ္။ ကင္ညာႏုိင္ငံကို ျပန္ဖုိ႔ ဆံုး ျဖတ္ခဲ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ကင္ညာႏုိင္ငံ က ေသမိန္႔က်ထားတဲ့ လူနာ တစ္ ေယာက္ လုိပါပဲ။

ကင္ညာ ျပန္ေရာက္ေတာ့ ေဆး႐ုံ၊ ေဆးကုမၸဏီမွာ အလုပ္မ လုပ္ျဖစ္ဘဲ သုေတသန အဖြဲ႕မွာ ဝင္ေရာက္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ပါ တယ္။ ႏုိင္ငံသား တုိင္းကို ဒုကၡေပးႏုိင္တဲ့ လူနာ တစ္ေယာက္ကို ေတြ႔ခဲ့ရ တယ္။ အဲဒီလူနာ ကေတာ့ ကင္ညာ အစုိးရပါပဲ။ ယေန႔ ကမၻာ့ႏုိင္ငံ အ မ်ားစု ရဲ႕ အစုိးရ ယႏၱရားေတြ မက်န္း မာၾကပါဘူး။ အဲဒီထဲမွာ ကင္ညာ ႏုိင္ငံလည္း ပါ, ပါတယ္။

ကြၽန္မျပန္သြားတဲ့အခ်ိန္ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္မွာ ကင္ညာႏုိင္ငံရဲ႕ အစုိးရ ယႏၱရား အေျခအေနက ေတာ္ေတာ္ ဆုိးရြားေနတယ္။ လူ ငယ္ ၁၇ ရာခိုင္ႏႈန္းက အလုပ္အ ကိုင္ မရွိၾကပါဘူး။ ကမၻာ့လူေနမႈ အဆင့္ အတန္း(quality of living index) မွာ နံပါတ္ (၁၇၇) ေရာက္ ေနတယ္။

”ဌာနဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း ေတြက ပရမ္းပတာနဲ႔ စနစ္မက်ဘဲ ႀကံဳသလုိ လုပ္ကိုင္ေန ၾကတယ္။ ေန႔စဥ္ ႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ အခက္အ ခဲေတြ ေက်ာ္လႊားႏုိင္ဖုိ႔၊ ခံစားေနရ တဲ့ ဒုကၡေတြ ခဏတာ ေျပေပ်ာက္ ေစဖုိ႔ ေဆးၿမီးတုိန႔ဲ တစ္ပြဲတုိး အ ဆင္ေျပသလုိ လုပ္ကုိင္ေနၾကတာ ပါ။ အစုိးရမွာ ဘ႑ာေငြ မလံု ေလာက္လုိ႔၊ တာဝန္ မယူႏုိင္လုိ႔၊ မစြမ္းေဆာင္ႏုိင္လုိ႔ ကိုယ္ထူကုိယ္ ထ ေက်ာင္းေတြ ေဆာက္ၾက၊ လမ္း ေတြေဖာက္ၾက၊ ေရတြင္းတူးဖုိ႔ အ လွဴေငြေတြ ေကာက္ခံၾကစတဲ့ နည္း ေတြနဲ႔ တစ္ဦးခ်င္း တစ္ဖြဲ႕ခ်င္းက အဆင္ေျပသလုိ ႀကိဳးစား ေျဖရွင္း ေနၾကပါတယ္”

တစ္ပြဲတုိး ေဆးၿမီးတုိ ဆိုတာက နာတာရွည္ ေရာဂါကို အျမစ္မက်န္ ေပ်ာက္ေစႏုိင္တာ မ်ိဳးမွ မဟုတ္ တာ။ ေရရွည္ ဖြံ႕ၿဖိဳး တုိးတက္ဖုိ႔၊ စီး ပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ အလြယ္တ ကူ စတင္ႏုိင္ဖုိ႔၊ တန္းတူညီမွ် အ ခြင့္အေရးရရွိဖုိ႔၊ လုပ္ငန္းေတြ တည္ တံ့ရွင္သန္ဖုိ႔၊ လုပ္ငန္း လုပ္ကုိင္တဲ့ အခါ လံုၿခံဳတယ္ စိတ္ခ်ရတယ္လုိ႔ ခံစားေစႏုိင္တဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ ေကာင္းေတြ ဖန္တီးေပးရပါမယ္။ ႀကိဳးစား ရွာေဖြလုိ႔ ရလာတဲ့ ပစၥည္း ဥစၥာေတြကို အကာအကြယ္ ေပး ႏုိင္တဲ့ စနစ္ေကာင္းေတြ ရွိရမယ္။ ဒီကိစၥေတြ အားလံုးကို အစုိးရက သာ ျဖည့္ ဆည္း ေဆာင္ရြက္ေပး ႏုိင္ပါတယ္လုိ႔ ကြၽန္မ အခုိင္အမာ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

ျပည္သူေတြ အလုပ္အကိုင္ အဆင္ေျပရင္၊ လုပ္ငန္းကိုင္ငန္း ေတြကုိ အလြယ္တကူ စတင္ႏုိင္ ရင္၊ တုိးခ်ဲ႕ႏုိင္ရင္ ႏုိင္ငံ့ စီးပြားေရး ေသခ်ာေပါက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာမွာပါ။ လုပ္ ငန္းရွင္ေတြ ဝင္ေငြေကာင္းလာ ရင္ အလုပ္အကိုင္ အသစ္ေတြ ေပါ မ်ားလာမယ္။ အခြန္ေငြေတြ ပိုမ်ား လာမယ္။ ျပည္သူေတြ အတြက္ လမ္း၊ တံတား၊ လွ်ပ္စစ္မီး စတဲ့ စီမံကိန္းေတြ ပိုလုပ္ႏုိင္လာမယ္။ လုပ္ငန္း အသစ္ေတြ မ်ားလာတာ ဟာ အားလံုး အတြက္ အက်ိဳးရွိတာ ေၾကာင့္ ကမၻာ့ဘဏ္က ႏုိင္ငံတစ္ ႏုိင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ မႈကို တုိင္းတာဖုိ႔ လုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ ရာမွာ လြယ္ကူမႈ အဆငfh(“Ease of Doing Business Ranking”) ကို သတ္မွတ္ အသံုးျပဳခဲ့တယ္။ ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံမွာ လုပ္ငန္း အသစ္ စတင္ဖုိ႔ ဘယ္ေလာက္ လြယ္ကူ တယ္၊ ခက္ခဲတယ္ ဆုိတာကို ေဖာ္ ျပတဲ့အဆင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဘက္ ဘက္က ယုိယြင္းၿပီး နာမက်န္းျဖစ္ ေနတဲ့ ႏုိင္ငံတစ္ခုမွာ လုပ္ငန္း အ သစ္တစ္ခု စတင္လုပ္ကုိင္ဖုိ႔၊ ရွင္ သန္ရပ္တည္ ႏုိင္ဖုိ႔ဆုိတာ လံုးဝ နီးပါး မျဖစ္ႏုိင္တဲ့ ကိစၥပါ။

၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္မွာ ကင္ညာ သမၼတႀကီး ကိုယ္တုိင္ ကြၽန္မတုိ႔ရဲ႕ သုေတသန ဌာနကို လာေရာက္ၿပီး ေတာ့ ႏုိင္ငံ စီးပြားေရး ဖြံၿဖိဳးတုိး တက္ဖုိ႔ အတူပူးေပါင္းၿပီး အရွိန္ အဟုန္ျမႇင့္ စတင္ လက္တြဲလုပ္ကိုင္ ဖုိ႔ ဖိတ္ေခၚခဲ့ပါတယ္။ သမၼတႀကီးရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က ကင္ညာႏုိင္ငံကို ကမၻာ့ဘဏ္အဆင့္ (World Bank Ranking) (၅ဝ)အတြင္း ဝင္ႏုိင္ဖုိ႔ ပါ။ အဲဒီအခ်ိန္ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္မွာ ကင္ညာႏုိင္ငံက ကမၻာ့ ႏုိင္ငံေပါင္း (၁၈၉)ႏုိင္ငံအနက္ အဆင့္(၁၃၆) ေရာက္ေနပါတယ္။ ကံေကာင္း တယ္လုိ႔ ဆုိရမလားပဲ သမၼတႀကီး က ေနရာမွန္ကုိ အေရာက္လာႏုိင္ ခဲ့ပါတယ္။

ကြၽန္မတုိ႔အဖြဲ႕က သိပၸံပညာ ရွင္ေတြ၊ သခၤ်ာပညာရွင္ေတြ၊ အင္ ဂ်င္နီယာေတြ၊ ကင္ဆာ သုေတသီ ေတြ ပါဝင္တဲ့အဖြဲ႕ပါ။ ကြၽန္မတုိ႔ အဖြဲ႕က အစုိးရလုိ ႀကီးမားတဲ့ အဖြဲ႕ အစည္းေတြ နာမက်န္းျဖစ္ရင္၊ ပံု မွန္ အလုပ္မလုပ္ရင္ ဘယ္လုိေရာဂါ ရွာေဖြရမယ္၊ ကုသရမယ္ဆုိတာ ကြၽမ္းက်င္စြာ လုပ္ေပးႏုိင္တဲ့ အဖြဲ႕ပါ။ ခႏၶာကုိယ္ တစ္ခုလံုးကို စစ္ေဆး မယ္၊ ၿပီးေတာ့ အဂၤါ အစိတ္အပုိင္း တစ္ခုစီကုိ စစ္ေဆးမယ္။ ၿပီးေတာ့ တစ္သွ်ဴးေတြကို စစ္ေဆးမယ္။ ၿပီး ေတာ့ ဆဲလ္တစ္ခုခ်င္း စီကို စစ္ေဆး မယ္။ ဒါဆုိ ဒုကၡေပးေနတဲ့ ေရာဂါ ဆုိးကို ရွာေဖြၿပီး ကုသႏုိင္ၿပီေပါ့။

သမၼတႀကီးက ခြင့္ျပဳလုိက္ တယ္ဆုိရင္ပဲ ကြ်န္မတုိ႔အဖြဲ႕က ေဒတာေတြကို သိပၸံနည္းက် စတင္ စုေဆာင္းပါတယ္။ ေဒတာေတြရရွိ ၿပီးေနာက္ ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာမႈေတြ ျပဳ လုပ္ၿပီး အျပန္အလွန္ဆက္စပ္ ေန ပံုေတြကို ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ျပႆ နာတစ္ခုခ်င္း စီရဲ႕ အေျဖကို ရွာ ေဖြဖုိ႔ ႀကိဳးစား အားထုတ္ခဲ့ပါတယ္။

အခြန္ဌာန၊ ေျမစာရင္း၊ လွ်ပ္ စစ္ျဖန္႔ျဖဴးေရး၊ စည္ပင္စတဲ့ ဌာန ဆုိင္ရာအဖြဲ႕အစည္း ေတြက အ လႊာေပါင္းစံု ေနရာေပါင္းစံုက တာ ဝန္ရွိသူ ရာေပါင္း မ်ားစြာနဲ႔ ေတြ႕ဆံု ခဲ့ပါတယ္။ အစုိးရ ဝန္ထမ္းေတြက သူတုိ႔ဌာနဆီ ေရာက္လာတဲ့ ျပည္ သူေတြကို ဘယ္လုိ ဝန္ေဆာင္မႈ မ်ိဳးေတြေပးတယ္။ ျပည္သူေတြကို ဘယ္လုိ ဆက္ဆံတယ္။ ဌာနေတြ က စာရြက္ စာတမ္းေတြကို ဘယ္ လုိလက္ခံတယ္။ လႊဲေျပာင္းတယ္။ သိမ္းဆည္းတယ္ ဆုိတာေတြကို ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ဌာနအမ်ားစု က ကြန္ပ်ဴတာ ကြန္ရက္နဲ႔ အလုိအ ေလ်ာက္ လုပ္ကိုင္ နည္းေတြကို မသံုး ၾကဘဲ သမာ႐ုိးက် နည္းေတြနဲ႔ပဲ လုပ္ကိုင္ေနၾကတာပါ။

သူတုိ႔ဆီက စာရြက္စာတမ္း ပံုစံ နမူနာတခ်ိဳ႕ကို ယူခဲ့ၿပီး ႐ုံး ေရာက္ေတာ့မွ ဘာေၾကာင့္ ဒီလုိ လုပ္ရတယ္၊ ဒီလုိလုပ္ဖုိ႔ လုိအပ္ တယ္၊ မလုိအပ္ဘူး ဆုိတာကို ကြၽန္မ တုိ႔ အဖြဲ႕ နားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစား ရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ ကမၻာ့ဘဏ္ အဆင့္ (World Bank Ranking) (၁၃၆)ေရာက္ေန ရသလဲဆုိတဲ့ ေရာဂါကိုကုသဖုိ႔ ေဆးေကာင္း ရွာ ေဖြရပါတယ္။

ကြၽန္မတုိ႔ ေတြ႕ရွိခ်က္ ကေတာ့ ကင္ညာႏုိင္ငံမွာ လုပ္ငန္းရွင္တစ္ ေယာက္က ပိုင္ဆုိင္မႈ စာရင္းသြင္း ဖုိ႔ (၇၂)ရက္ ၾကာပါတယ္။ ကမၻာ့ ဘဏ္အဆင့္(၂)ျဖစ္တဲ့ နယူးဇီလန္ ႏုိင္ငံမွာ (၁)ရက္ပဲၾကာပါတယ္။ လွ်ပ္စစ္မီးရဖုိ႔၊ မီးႀကိဳးသြယ္တန္း ၿပီး မီတာ တပ္ဆင္ဖုိ႔ ကင္ညာႏုိင္ငံ မွာ (၁၅၈)ရက္ၾကာပါတယ္။ ကိုရီး ယားႏုိင္ငံမွာ (၁၈)ရက္ပဲ ၾကာပါ တယ္။ အေဆာက္အအံု ေဆာက္ လုပ္ရန္ ခြင့္ျပဳမိန္႔က်ဖုိ႔ ကင္ညာ ႏုိင္ငံမွာ (၁၂၅)ရက္ ၾကာပါတယ္။ အဆင့္(၁)ျဖစ္တဲ့ စင္ကာပူ ႏုိင္ငံမွာ (၂၆)ရက္ပဲ ၾကာပါတယ္။ ကန္ထ ႐ုိက္ လုပ္ငန္း ဆုိင္ရာ ျငင္းခုံမႈအ တြက္ တရား႐ုံးမွာ ဥပေဒအရ ေျဖ ရွင္းဖုိ႔ ကင္ညာႏုိင္ငံမွာ (၄၆၅) ရက္ ၾကာပါတယ္။ အႏုိင္ ရခဲ့ရင္ေတာင္မွ တရား႐ုံးေၾကး၊ ဥပေဒဝန္ထမ္း ေၾကး၊ စာရြက္စာတမ္း တံဆိပ္ ေခါင္းေၾကး စုစုေပါင္း ကျပန္ရမယ့္ ေငြရဲ႕ ၄ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ပါတယ္။

ျပႆနာ အားလံုးရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္းက လာဘ္စားျခင္းလုိ႔ ရွင္တုိ႔ ေတြးေကာင္း ေတြးေနၾကမွာ ပါ။ ေလ့လာမႈ ေတြၿပီးဆံုးတဲ့ အခါ ေမွ်ာ္လင့္ထားတဲ့ေတြ႕ေနက် ျမင္ ေနက် ခ်မ္းသာဖုိ႔ သက္သက္အ တြက္ ပိုက္ဆံယူတဲ့ လာဘ္စားမႈမ်ိဳး မေတြ႔ရပါဘူး။ ဝန္ထမ္း အမ်ားစုက ဘာလုပ္လုိ႔ ဘာကိုင္ရမွန္း မသိတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳးပါ။ လုပ္ေနက်ထက္ ပို ေကာင္းေအာင္ လုပ္ကိုင္ဖုိ႔ ကူညီ ညႊန္ျပေပးမည့္သူ မရွိဘူးလုိ႔ ခံစား ရတာပါ။

အစုိးရ နာမက်န္းျဖစ္ေနရတဲ့ အေၾကာင္းက ဝန္ထမ္းေတြက မ လုပ္တတ္ မကုိင္တတ္တာပါ။ အ ကူအညီ မရဘူးလုိ႔ ခံစားေနၾကရ တာပါ။ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖုိ႔ ဆုံး ျဖတ္ပိုင္ခြင့္ မရွိဘူး၊ လုပ္ကိုင္ခြင့္ ေတြ မရထားဘူးလုိ႔ ခံစားေနၾကရ တာပါ။ ယႏၱရားတစ္ခုလံုး အေန နဲ႔ၾကည့္ရင္ သူတုိ႔ဘယ္ေနရာ၊ က႑ ကေန ပါဝင္ရမယ္ဆုိတာ မေတြး တတ္ မျမင္တတ္ေအာင္ ျဖစ္ေနၾက တာပါ။ ဝန္ထမ္းေတြက သူတုိ႔ ဘာ လုပ္လုပ္ ဘာမွအရာ ထင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဘာမွ ပိုၿပီးထူးလာမွာ မဟုတ္ဘူးလုိ႔ စတင္စဥ္းစားေတြး ေတာလာၾကတာပါပဲ။ တစတစနဲ႔ ယႏၱရားတစ္ခုလံုး ေႏွးေကြးလာၿပီး အဘက္ဘက္က ယုိယြင္း ပ်က္စီး လာတာပါပဲ။

ေကာင္းထက္ညြန္႔