၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ဝန္းက်င္၊ ကြၽန္ေတာ္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားျဖစ္ခါစက ျမန္မာစာဝိဇၨာ (ဂုဏ္ထူး) တတိယႏွစ္ ျပ႒ာန္းစာအုပ္စာရင္းကို အမွတ္မထင္ၾကည့္မိစဥ္ ထူးျခားခ်က္ တစ္ခုကိုေတြ႕ရသည့္အတြက္ စိတ္ဝင္တစား ၾကည့္မိပါသည္။ ထူးျခားခ်က္မွာ ျမန္မာစာအုပ္နာမည္မ်ားထဲတြင္ အဂၤလိပ္စာအုပ္တစ္အုပ္၏ အမည္ကိုေတြ႕ရေသာ ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ စာအုပ္နာမည္မွာ Burmese Drama ျဖစ္သည္။ ေရးသူနာမည္ကို Maung Htin Aung ဟု ေတြ႕ရသည္။ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာထင္ေအာင္ ေရးသားေသာ ျမန္မာျပဇာတ္အေၾကာင္း စာအုပ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေနာက္ေတာ့ သိလာရသည္။
ကိုယ္တုိင္ဂုဏ္ထူးတန္းေရာက္ေတာ့ ထုိစာအုပ္ကိုဖတ္ဖူးေနပါၿပီ။ စာအုပ္နာမည္ေအာက္တြင္ A Study, with Translations, of Burmese Plays ဟု ေတြ႕ရသည့္ အတြက္ ျမန္မာျပဇာတ္မ်ား ေလ့လာခ်က္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ျပဇာတ္မ်ားကို အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ဆိုခ်က္မ်ားလည္း ပါဝင္ေၾကာင္း နားလည္ရပါသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာထင္ေအာင္အေၾကာင္း ႏွင့္ ဆရာႀကီးျပဳစုေသာ စာအုပ္မ်ားအေၾကာင္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔သိလာရပါသည္။
ေဒါက္တာထင္ေအာင္အျဖစ္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားလာမည့္ ကိုထင္ေအာင္သည္ ၁၉၂၃ ခုႏွစ္ တြင္ ရန္ကုန္ဟိုက္စကူးေက်ာင္းက ဆယ္တန္းေအာင္ခ်ိန္၌ အသက္ ၁၅ ႏွစ္သာ ရွိေသးသည္။ အဂၤလိပ္စာ ႏွင့္ ျမန္မာစာထူးခြၽန္သူကို ခ်ီးျမႇင့္ေသာ ရီေနာင္း (Renown) ဘုရင္ခံ၏ ဆုကို ဆြတ္ခူးခဲ့သည္။ ထူးခြၽန္ေသာ ေက်ာင္းသားအျဖစ္ စေကာလားရွစ္ရသည္။ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္တြင္ ဥပစာတန္းေအာင္သည့္အခါ ယူေသာဘာသာ ၅ ခု စလံုး ထူးခြၽန္သျဖင့္ သက္ဆုိင္ရာ ပါေမာကၡအားလံုးက ကိုထင္ေအာင္ကို ဂုဏ္ထူးတန္းတက္ရန္ ဖိတ္ေခၚၾကသည္။ ကိုထင္ေအာင္သည္ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္ တြင္ အဂၤလန္သုိ႔ ပညာသင္သြားၿပီး London School of Economics (LSE) မွစတင္၍ Paris, Heidleburg ႏွင့္ Leiden တကၠသိုလ္မ်ားသို႔ လွည့္လည္ဆည္းပူးသည္။ အဂၤလိပ္စာေပ၊ ဥပေဒပညာ၊ ပထဝီဝင္၊ မႏုႆ ေဗဒဘာသာရပ္မ်ားတြင္ ဘြဲ႕ဒီဂရီမ်ား၊ ဒီပလိုမာမ်ားရသည္။ တကၠသိုလ္သံုးခုတြင္ က်မ္းတင္သြင္းၿပီး ပါရဂူဘြဲ႕ယူႏုိင္ခြင့္ရသည္။ ကိုထင္ေအာင္သည္ ဒဗၺလင္
(Dublin) ရွိ Trinity College (ထရင္နတီေကာလိပ္) တြင္ Ph.D ပါရဂူသင္တန္းဝင္ခြင့္ရရန္အတြက္ အဂၤလိပ္စာေပ ဂုဏ္ထူးတန္းစာေမးပြဲ ေျဖဆိုရသည္။ ပထမတန္း ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္ၿပီး ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ စတင္က်မ္းျပဳသည္။ သုေတသန ေက်ာင္းသားအျဖစ္က်မ္းျပဳၿပီး ၁၉၃၃ ခုႏွစ္တြင္ Comporative Study of Burmese with English are European Drama (ျမန္မာ ျပဇာတ္ကို အဂၤလိပ္ႏွင့္ ဥေရာပျပဇာတ္တို႔ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာခ်က္) က်မ္းကိုတင္သြင္းရာ ျမင့္မားေသာ “အထူးေအာင္” အဆင့္ျဖင့္ ထူးထူးခြၽန္ခြၽန္ ေအာင္ျမင္ၿပီး Ph.D (ပါရဂူ) ဘြဲ႕ကို ဆြတ္ခူးႏုိင္ခဲ့သည္။
ဘဲြ႕ႏွင္း သဘင္အခမ္းအနားတြင္ ပါရဂူအားလံုး၏ ေရွ႕ဆံုးက ေလွ်ာက္လွမ္းရသူအျဖစ္ ဂုဏ္ျပဳခံရသည့္အျပင္ ဘြဲ႕ယူရန္အတြက္ ဒူးေထာက္လိုက္စဥ္ ပရိသတ္အားလံုး မတ္တတ္ရပ္၍ ေသာင္းေသာင္းျဖျဖ လက္ခုပ္တီးကာ ဂုဏ္ျပဳခ်ီးက်ဴးၾကရသည္။ ကိုထင္ ေအာင္သည္ ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံ တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ ျမန္မာလူမ်ဳိးထဲက ပထမဆံုးပါရဂူဘြဲ႕ရေသာ ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္သည္။ ထိုက်မ္းမွ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ဥေရာပ ျပဇာတ္ဆိုင္ရာ အခန္းအခ်ဳိ႕ကိုခ်န္လွပ္ၿပီး Burmese Dramaေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေဝျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း စာအုပ္၏ ဥေယ်ာဇဥ္အရ သိရပါသည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္က ပံုႏွိပ္ ျခင္းျဖစ္သည္။
ျမန္မာျပဇာတ္ စာအုပ္တြင္ ျမန္မာျပဇာတ္၏ ျမစ္ဖ်ားခံရာမ်ား၊ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ နန္းတြင္းဇာတ္ (ရာမာယဏ) ထြန္းကားလာပံု၊ ဦးၾကင္ဥ၊ ဦးပုည၊ ျပဇာတ္ဆုတ္ယုတ္ ခ်ိန္၊ ေနာက္ပိုင္းအေျခအေန၊ ျမန္မာ ျပဇာတ္ကျပပံု ဟူ၍ အခန္းမ်ားခြဲ ထားသည္။ ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ရာမဇာတ္၊ မေဟာ္၊ ေဒဝကုမၻာန္၊ ပါပဟိန္၊ ပဒုမ၊ ေရသည္၊ ဝိဇယ၊ ေကာသလ၊ ေဝႆႏၲရာ၊ သထံု ရာဇဝင္၊ လူဝံေမာင္ႏွမ၊ ေစာေတ ေစာေမ ျပဇာတ္မ်ားကို အဂၤလိပ္ ဘာသာျပန္ဆိုခ်က္မ်ား ေဖာ္ျပထား သည္။ အခ်ဳိ႕ကို အျပည့္အစံု ဘာသာ ျပန္ၿပီး အခ်ဳိ႕ကို ေကာက္ႏုတ္ဘာသာ ျပန္သည္။ ျမန္မာျပဇာတ္မ်ားကို စနစ္တက်ေလ့လာမႈတြင္ ဆရာႀကီး ၏ စာအုပ္သည္ ေရွ႕ေဆာင္လမ္းျပ သဖြယ္ ျဖစ္သည့္အျပင္ ျမန္မာစာေပ ကို ကမၻာကသိေအာင္ ကိုလိုနီေခတ္ ကတည္းက ႀကဳိးပမ္းခဲ့ေသာ ဆရာ ႀကီး၏ မွတ္တိုင္တစ္တိုင္လည္း ျဖစ္ ပါသည္။ ျမန္မာျပဇာတ္မ်ားကို သုေတသနျပဳ၍ ပါရဂူဘြဲ႕ရယူခဲ့ ေသာ ဆရာႀကီး၏ေအာင္ျမင္မႈမွာလည္း ေနာင္လာေနာက္သားမ်ား ဂုဏ္ယူအားက်စရာျဖစ္ပါသည္။
ဆရာႀကီးသည္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ စာအုပ္မ်ား၊ သုေတသနစာတမ္းမ်ား၊ ေဆာင္းပါးမ်ား အမ်ား အျပား ေရးသားခဲ့သည္။ ျမန္မာပံုျပင္မ်ားကို သုေတသနျပဳ စုေဆာင္း၍ စာအုပ္မ်ားျပဳစုခဲ့ရာ Burmese Folk Tales (ျမန္မာ့႐ိုးရာပံုျပင္မ်ား) စာအုပ္သည္ ထင္ရွားေသာ လက္ရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ ထုိစာအုပ္မွ ပံုျပင္မ်ားကို ေရြးခ်ယ္ထုတ္ႏုတ္၍ Selections from Burmese Folk Tales (ျမန္မာ့႐ိုးရာပံုျပင္မ်ား ေရြးခ်ယ္ခ်က္မ်ား) ႏွင့္ Thirty Burmese Tales (ျမန္မာပံုျပင္ သံုးဆယ္) ဟူေသာ စာအုပ္ႏွစ္အုပ္ထုတ္ေဝခဲ့ရာ ထိုစာအုပ္မ်ားကို တစ္ခ်ိန္က တကၠသိုလ္ဝင္တန္းတြင္ အဂၤလိပ္စာဘာသာရပ္အတြက္ ျပ႒ာန္းခဲ့ပါသည္။ ထို႔အျပင္ သဂၤဇာ စကားလံုးမွ ပံုျပင္မ်ားကို Burmese Monk’s Tales အမည္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ဓမၼသတ္ပံုျပင္မ်ားကို Burmese Law Tales အမည္ျဖင့္လည္းေကာင္း ဆရာႀကီးက အဂၤလိပ္ဘာသာ ျပန္ဆိုေရးသားခဲ့ပါသည္။
ျမန္မာပံုျပင္သံုးဆယ္စာအုပ္တြင္ စာေရးသူအမည္ကို Maung Htin Aung, M.A. LL.B: Ph.D: D.Litt. Barrister- At- Law ဟု ဘြဲ႕မ်ားႏွင့္တကြ ေဖာ္ျပထားရာ ” မဟာဝိဇၨာ၊ ဥပေဒဝိဇၨာ၊ ပါရဂူ (ပီအိပ္ခ်္ဒီ)၊ ပါရဂူ (ဒီလစ္)၊ ဝတ္လံုေတာ္ရေရွ႕ေန” ဟူေသာ ဆရာႀကီး၏ ဂုဏ္ထူးဝိေသသမ်ားကို သိရပါသည္။ဆရာႀကီး ေဒါက္တာထင္ေအာင္သည္ လြတ္လပ္ေရး ေခတ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၏ ပထမဆံုးပါေမာကၡခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။ လိုအပ္သည့္အခါ အဂၤလိပ္စာ၊ မႏုႆေဗဒ၊ ပထဝီဝင္ ပါေမာကၡ တာဝန္မ်ားကိုလည္း ေဆာင္ရြက္ရသည္။ မိမိကြၽမ္းက်င္ေသာ ပညာရပ္မ်ားတြင္ ဦးေဆာင္လမ္းၫႊန္ေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ ဆရာႀကီး၏ စာအုပ္မ်ားတြင္ Folk Elements in Burmese Buddhism (ျမန္မာ- ဗုဒၶဘာသာမွ ႐ိုးရာယံုၾကည္မႈမ်ား) ဟူေသာ စာအုပ္လည္းပါဝင္သည္။ ထိုစာအုပ္ တြင္ Nine Gods (ဘုရားကိုးဆူ)၊ The Feast of the New Year (ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္)၊ The Cult of Alchemy (အဂၢိရတ္ပညာ)၊ The Thirty- Seven Lord (၃၇ မင္း) စသည့္ အခန္းမ်ားပါဝင္သည္။ ထိုအခန္းမ်ားမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံ သုေတသနအသင္းအစည္းအေဝးမ်ားတြင္ ဆရာႀကီးဖတ္ၾကားခဲ့ေသာ စာတမ္းမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါ သည္။ ျမန္မာမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ အသိအျမင္ တိုးပြားစရာ စာတမ္းမ်ား ျဖစ္သည္။
ဆရာႀကီးသည္ က်ည္းကန္ရွင္ႀကီး ေမတၱာစာမ်ားကို Epistles Written on the Eve of the Anglo- Burmese War (အဂၤလိပ္ ျမန္မာ စစ္ပြဲျဖစ္ခါနီးတြင္ ေရးသားေသာ ေမတၱာစာမ်ား) အမည္ျဖင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္သည္။ အေနာက္ႏုိင္ငံ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးေျပာင္းလဲပံုမ်ားကို သံုးသပ္ထားပါသည္။ ဆရာႀကီးျပဳစုေသာ စာအုပ္၊ စာတမ္းမ်ားတြင္ သမိုင္းဆုိင္ရာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားလည္း အပါ အဝင္ျဖစ္သည္။ A History of Burma, The Stricker Peacock, Burmese History before 1287 စသည္တုိ႔ျဖစ္သည္။ ကင္းဝန္မင္းႀကီး ၏ ခရီးသြားမွတ္တမ္းမ်ားကိုလည္း သံုးသပ္သည္။
ဆရာႀကီးသည္ ၁၉၅၈- ၅၉ ခုႏွစ္ပညာသင္ႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ပါေမာကၡခ်ဳပ္အျဖစ္မွ ဒုတိယအဓိပတိအျဖစ္ ေျပာင္းလဲတာဝန္ယူရၿပီးေနာက္ ၁၉၅၉ မွ ၁၉၆၂ခုႏွစ္အထိ သီဟိုဠ္ (သီရိလကၤာ)ႏုိင္ငံဆိုင္ရာ ျမန္မာသံ အမတ္ႀကီးအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ျပည္ပတကၠသိုလ္မ်ားတြင္ သင္ၾကားပို႔ခ် သည္။ ” စင္စစ္ ျပဇာတ္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ စာေပသည္ ေဒါက္တာ ထင္ေအာင္၏ အခ်စ္ဦးမ်ားျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ သူသည္ သမိုင္းႏွင့္လည္း ခ်စ္ႀကဳိးသြယ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ သမိုင္းပညာရွင္ အျဖစ္ အေျခတည္ရန္ သမိုင္းဆိုင္ ရာ ေဆာင္းပါးမ်ားကို ပို၍ေရးလာသည္” ဟူ၍ ဆရာႀကီးကြယ္လြန္စဥ္က ဝမ္းနည္းမွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ဆရာႀကီး၏ အဂၤလိပ္စာအေရးအသားသည္ ရွင္းလင္းေျပျပစ္ၿပီး ႏွစ္သက္ဖြယ္ျဖစ္ေၾကာင္း ခ်ီးက်ဴး ၾကသည္။ ျမန္မာစာျမန္မာမႈမ်ားကို ကမၻာကသိေအာင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ေရးသားျဖန္႔ေဝေသာ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာထင္ေအာင္၏ ေဆာင္ ရြက္ခ်က္မ်ားသည္ တန္ဖိုးမျဖတ္ႏုိင္ ေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။
ေမာင္ခင္မင္ (ဓႏုျဖဴ)