က်ြန္ေတာ္ေရးခဲ့ေသာ စာအုပ္ မ်ားတြင္ ျမန္မာစာေပသမိုင္း စာအုပ္ ၃ မ်ိဳး ပါဝင္ပါသည္။ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္၏ ျမန္မာစာေပသမိုင္းသည္ စတင္ေပၚ ထြက္ေသာ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္မွစ၍ ယခု အခ်ိန္အထိ ႏွစ္ ၈ဝ ေက်ာ္တိုင္တိုင္ စာေပေလ့လာသူမ်ား အစဥ္အဆက္ မွီျငမ္းကိုးကားခဲ့ရေသာ က်မ္းျဖစ္ ပါသည္။ ဆက္လက္၍လည္း ျမန္မာ စာေပေလာကတြင္ တင့္တင့္တယ္ တယ္ ရပ္တည္ေနမည့္ စာေပမွတ္ တိုင္ႀကီးတစ္ခုျဖစ္သည္။ ပုဂံေခတ္မွ ကုန္း ေဘာင္ခတ္အထိ ျမန္မာစာေပ သမိုင္းကို စာဆိုမ်ားႏွင့္ စာဆို႔လက္ ရာစာေပမ်ားျဖင့္ ေဝေဝဆာဆာ သာဓက ေဆာင္ထားေသာ စာေပသ မိုင္းက်မ္းႀကီး ျဖစ္ပါသည္။
ကြၽန္ေတာ္သည္ ငယ္စဥ္ကပင္ ဆရာႀကီး၏ ျမန္မာစာေပသမိုင္းကို အေသးစိတ္ ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့ၿပီး ေနာက္ ဆႏၵတစ္ခု ေပၚေပါက္ခဲ့ပါ သည္။ ဆရာႀကီး အဆံုးသတ္ခဲ့ေသာ ကုန္းေဘာင္ေခတ္စာေပ၏ ေနာက္ ပိုင္းကိုလိုနီေခတ္ႏွင့္ မ်က္ေမွာက္ ေခတ္တို႔တြင္ ေပၚေပါက္လာေသာ စာေပမ်ား၏ သမိုင္းကို သိလိုေသာ ဆႏၵျဖစ္ပါသည္။ ထိုဆႏၵႏွင့္အညီ လက္လွမ္းမီရာ စာေပမ်ားကို ေလ့ လာဖတ္႐ႈခဲ့ပါသည္။ စာေပသမိုင္းကို တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း ေဖာ္ၫႊန္းေသာ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ စာတမ္းမ်ားကို ေလ့လာရေသာအခါ အသိအျမင္ တိုးပြားပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေလးစားရေသာ စာေရးဆရာမ်ား ျပဳစုသည့္ စာတမ္း မ်ားကို စုစည္းထုတ္ေဝေသာ ျမန္မာ စာေပေရစီးေၾကာင္းစာအုပ္ကို ဖတ္ ရေသာအခါ ျမန္မာစာေပလမ္း ေၾကာင္းကို ေရွးေခတ္မွ မ်က္ေမွာက္ ေခတ္အထိ ဆက္စပ္သိျမင္ရပါ သည္။ ျမန္မာစြယ္စံုက်မ္းအတြဲ ၁ဝ တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ျမန္မာကဗ်ာ၊ ျမန္မာဝတၱဳစသည့္ ေဆာင္းပါးရွည္ မ်ားကလည္း ထိုအသိအျမင္မ်ားကို ေပးပါသည္။ စာေပဗိမာန္အဖြဲ႕၊ အထက္ဗမာႏိုင္ငံ စာေရးဆရာ အသင္းစေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက က်င္းပသည့္ စာတမ္းဖတ္ပြဲမ်ား တြင္ ပညာရွင္မ်ား ဖတ္ၾကားေသာ စာ တမ္းမ်ားမွလည္း စာေပသမိုင္းဆိုင္ ရာ ကြင္းဆက္မ်ားစြာကို မွတ္သားခဲ့ရ ပါသည္။
သို႔ေသာ္ စာေပသမိုင္းပံုစံျဖင့္ အစမွအဆံုး ေရးသားထားေသာ စာ အုပ္မ်ိဳးကိုမူ တစ္အုပ္တည္းအေနႏွင့္ မေတြ႕ခဲ့ရပါ။ လက္လွမ္းမမီ၍ မေလ့ လာျဖစ္ျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ဆႏၵတစ္ခုေပၚလာ ပါသည္။ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာစာေပ သမိုင္းကို ဆက္လက္ျပဳစုလိုေသာ ဆႏၵျဖစ္သည္။ သို႔ျဖင့္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ကစ၍ အခ်က္အလက္မ်ား စတင္စု ေဆာင္းခဲ့သည္။ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာစာေပဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ မ်ားကို စာအုပ္စာတမ္း အေထာက္ အထားအမ်ိဳးမ်ိဳးမွ ထုတ္ႏုတ္ၿပီး သုေတသန ကတ္ျပားမ်ားတြင္ စနစ္ တက် ‘ကတ္တင္’သည္။ ကတ္ျပား အေရအတြက္ တျဖည္းျဖည္းမ်ား လာေသာအခါ စိတ္ထဲတြင္ ကိုလိုနီ ေခတ္ ျမန္မာစာေပသမိုင္းကို ပံုၾကမ္း ေဖာ္ၾကည့္ခဲ့သည္။
ထိုစဥ္ အေျခခံပညာ သင္႐ိုး သစ္ ေျပာင္းလဲသည့္အတြက္ ျပ႒ာန္း စာအုပ္သစ္မ်ား ျပဳစုရာတြင္ စိတ္ ႀကိဳက္ျမန္မာစာအကန္းအတြက္ ျမန္ မာစာေပသမိုင္းအက်ဥ္းတစ္ေစာင္ ျပဳစုရန္ အဖြဲ႕ကဆံုးျဖတ္ၿပီး တာဝန္ ေပးသည့္အတြက္ ထိုစဥ္က သင္႐ိုးျပဳ စုေရး အဖြဲ႕ဝင္မ်ားျဖစ္ေသာ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ျမန္မာစာဌာနမွကထိက မ်ားျဖစ္ေသာ ဦးေစာထြန္း (ယခု အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ ေျမာက္ အီလီႏြိဳက္တကၠသိုလ္ အၿငိမ္းစား ျမန္မာစာပါေမာကၡ)ႏွင့္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ တာဝန္ယူၿပီး ဦးေစာထြန္းက ပုဂံ ေခတ္မွ ေညာင္ရမ္းေခတ္အဆံုး၊ ကြၽန္ေတာ္က ကုန္းေဘာင္ေခတ္ႏွင့္ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့စာေပသမိုင္းကို ျပဳစုခဲ့ၾကပါသည္။ ထိုစာအုပ္ကို ယခု အထိ ျပ႒ာန္းထားဆဲျဖစ္သည္။ ျမန္မာ စာေပသမိုင္းကို ၿခံဳ၍ ပံုေပၚေအာင္ ေရးထားေသာ စာအုပ္ျဖစ္သည္။
၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာစာေပသမိုင္းကို စေရးေသာ္ လည္း အလုပ္တာဝန္မ်ားေၾကာင့္ ေဇာက္မခ်ႏိုင္ဘဲ ေႏွာင့္ေႏွးေနသည္။ ၂ဝဝ၃ ခုႏွစ္တြင္ စိတ္ကူးတစ္မ်ိဳး ေပၚလာၿပီး ၾသဂုတ္လထုတ္ ကလ်ာ မဂၢဇင္းမွစ၍ ေဆာင္းပါးပံုစံျဖင့္ လစဥ္ေရးခဲ့ပါသည္။ လစဥ္ အလ်ဥ္ မီေအာင္ ေရးရသည့္အတြက္ မၾကန္႔ ၾကာေတာ့ပါ။ ၂ဝဝ၃ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္ လထုတ္ ကလ်ာမဂၢဇင္းတြင္ ျမန္မာ ဝတၱဳအစဥ္အလာ ေဆာင္းပါးျဖင့္ တင္ခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးစဥ္ကို ၂ဝဝ၈ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလထုတ္ ၾသဂုတ္လ ကလ်ာမဂၢဇင္းတြင္ ကိုလိုနီေခတ္ျမန္ မာစာေပကို သံုးသပ္ျခင္း ေဆာင္းပါး တြင္ အဆံုးသတ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ကလ်ာ မဂၢဇင္း၏ ေက်းဇူးျဖင့္ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာစာေပသမိုင္း ျပဳစုၿပီးသြားပါ ၿပီ။ ၂ဝ၁ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ စိတ္ကူးခ်ိဳ ခ်ိဳက ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာစာေပ သမိုင္းကို ထုတ္ေပးပါသည္။ ဝမ္း သာရသည္မွာ ထုိစာအုပ္ ထုိႏွစ္ အတြက္ ထြန္းေဖာင္ေဒးရွင္းစာေပဆု (သမိုင္းစာေပဆု) ခ်ီးျမႇင့္ခံရျခင္းျဖစ္ သည္။ ဆရာႀကီး ဦးေဖေမာင္တင္ ျမန္မာစာေပသမိုင္းျပဳစုသည့္ လုပ္ ငန္းကို ဆက္လက္အေမြခံရာ ေရာက္ သည့္အတြက္ ဝမ္းသာဂုဏ္ယူရပါ သည္။
ဆရာႀကီး၏ ျမန္မာစာေပ သမိုင္း ေပၚထြက္ၿပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ေနာက္ပညာရွင္မ်ာ၏ သုေတသန ျပဳခ်က္အရ အသစ္ေတြ႕လာေသာ ျမန္မာစာေပဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ မ်ားေတြ႕ရွိၾကပါသည္။ ျဖည့္စြက္ စရာ၊ ႏုတ္ပယ္စရာ၊ ျပင္ဆင္စရာမ်ား ပါဝင္ပါသည္။ သုေတသနလုပ္ထံုး လုပ္နည္း၏ သဘာဝႏွင့္အညီ ‘ေရွ႕ ပုဂၢိဳလ္’မ်ား၏ ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကို ‘ေနာက္ပုဂၢိဳလ္’မ်ားက ျပင္ဆင္ျဖည့္ စြက္ျခင္းျဖင့္ ‘ေရွ႕ပုဂၢိဳလ္’မ်ား၏ ေက်းဇူးကို အေလးအျမတ္ျပဳရာ ေရာက္ပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္ရွာေဖြ ေလ့လာထားေသာ ေနာက္ေတြ႕ အခ်က္အလက္မ်ား အတန္အသင့္ ရွိပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဆရာႀကီး ဦး ေဖေမာင္တင္၏ ‘ျမန္မာစာေပသ မိုင္း’စာအုပ္ကို ျဖည့္စြက္ျပင္ဆင္ ထုတ္ပယ္သည့္ကိစၥမ်ား မလုပ္ဝံ့ပါ။ ‘အဂါရဝ’ျဖစ္မည္ စိုးပါသည္။ ထုိသို႔ ျပင္ဆင္ရန္လည္းမသင့္ဟု ထင္ပါ သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ ဆရာႀကီး၏ ျမန္မာစာေပသမိုင္းကို ‘မတို႔မထိ’ဘဲ ေရွးေခတ္စာေပသမိုင္းကို သီးျခားျပဳ စုလွ်င္ ပိုသင့္ေတာ္မည္ဟု သေဘာရ သည့္အတြက္ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ လထုတ္ ကလ်ာမဂၢဇင္းကစ၍ ပုဂံ ေခတ္ျမန္မာစာေပအေၾကာင္း စတင္ ေရးသားခဲ့ရာ ၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္ ေမလ ကဗ်ာမဂၢဇင္းတြင္ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္ ျမန္မာစာေပအေၾကာင္းျဖင့္ အဆံုးသတ္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ေရွးေခတ္ ႏွင့္ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာစာေပသမိုင္း အျဖစ္ စုစည္းရန္အတြက္ ‘ကိုလိုနီ ေခတ္ ျမန္မာစာေပသမိုင္း’ မာတိ ကာကို တစ္မ်ိဳးျပင္ဆင္ၿပီး ေရွးေခတ္ ျမန္မာစာေပသမိုင္းကို ေရွ႕မွာထား ကာ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာစာေပ ခရီးအမည္ျဖင့္ ရာျပည့္တိုက္က ထုတ္ေဝခဲ့ပါသည္။ သို႔ျဖင့္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္က စတင္သေႏၶတည္ခဲ့ေသာ ကြၽန္ေတာ္၏ ‘ျမန္မာစာေပသမိုင္း’ သည္ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ပံုေပၚလာပါ ေတာ့သည္။ ႏွစ္ ၃ဝ ေက်ာ္ အခ်ိန္ ယူခဲ့ရေၾကာင္း သတိျပဳမိပါသည္။
ကြၽန္ေတာ္သိသေလာက္ ျမန္ မာစာေပသမိုင္းကို အက်ယ္ျပဳစုရန္ ကြၽန္ေတာ္တကၠသိုလ္ဆရာျဖစ္စ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ေလာက္ကပင္ ျမန္မာ စာဌာနက ဆရာႀကီး၊ ဆရာမႀကီး မ်ား ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုစဥ္က မႏၲေလးဝိဇၨာႏွင့္ သိပၸံတကၠသိုလ္ ျမန္မာစာဌာနက ျမန္မာစာေပသ မိုင္း၊ ေရွ႕ပိုင္းေခတ္မ်ားကို ျပဳစုၿပီး ရန္ကုန္ ဝိဇၨာႏွင့္သိပၸံတကၠသိုလ္ ျမန္မာစာဌာနက ျမန္မာစာေပသမိုင္း ေနာက္ပိုင္းေခတ္မ်ားကို ျပဳစုရန္ တာဝန္ခြဲေဝခဲ့ၾကသည္။
မႏၲေလးတကၠသိုလ္၊ သုေတသ နအျဖစ္ ဆရာမႀကီး ေဒၚခင္ေစာျပဳ စုေသာ ‘ျမန္မာအကၡရာ ျဖစ္ေပၚလာ ပံု’ ၿပီးစီးပါသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ လည္း ပါေမာကၡဌာနမွဴး အဆက္ ဆက္ ျမန္မာစာေပသမိုင္း ျပဳစုဖို႔ စီမံခ်က္မ်ားခ်ၿပီး ေဆာင္ရြက္ၾကပါ သည္။ သို႔ေသာ္အေကာင္အထည္ မေပၚခဲ့ပါ။
ဆရာႀကီးတစ္ေယာက္က ျမန္မာစာေပသမိုင္းကိစၥကို ႀကီးၾကပ္ ရစဥ္ ‘သမိုင္း’ ၏ အဓိပၸာယ္ႏွင့္ နယ္ပယ္ကိုကြဲကြဲျပားျပား သိရွိရန္ သမိုင္း ပါေမာကၡႏွင့္ ေဆြးေႏြးခဲ့ပံု ကိုလည္း အက်ယ္တဝင့္ ေျပာျပဖူး သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႕အေကာင္ အထည္ေဖာ္သည့္အဆင့္သို႔မေရာက္ ဟု သိရသည္။ တစ္ခါမွာေတာ့ အစည္းအေဝးတစ္ခုတြင္ ျမန္မာ စာေပသမိုင္းကို ‘သမိုင္း ပညာရွင္ ကသာ ေရးသင့္သည့္’ ‘ျမန္မာစာေပ ပညာရွင္ကသာ ေရးသင့္သည့္’ ဟူ၍ ဆရာမႀကီး ၂ ေယာက္က အျငင္း ပြားၾကသည့္အေၾကာင္း ၾကားရပါ သည္။
ဤသို႔ေသာ အေျခအေနတြင္ တတ္စြမ္းသေလာက္ အေကာင္အ ထည္ေဖာ္လိုေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ျမန္မာစာေပသမိုင္းကို ၿပီးေျမာက္ ေအာင္ ပံုေဖာ္လိုလာျခင္းျဖစ္ပါသည္။ မက်ဥ္းမက်ယ္ လက္ႏိုင္ေျခႏိုင္ ပမာဏအျဖစ္ ျပဳစုထားျခင္းျဖစ္ပါ သည္။ ပုဂံေခတ္မွ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ အထိ ျမန္မာစာေပလမ္းေၾကာင္းကို ကြင္းဆက္မျပတ္ေစရန္ ရည္ရြယ္ျပဳ စုထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ျမန္မာစာဌာ နတြင္ ကြၽန္ေတာ္ ပါေမာကၡဌာနမွဴး အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္စဥ္ ပါရဂူက်မ္း ျပဳမ်ားကို ‘ျမန္မာစာေပဖြ႕ံၿဖိဳးမႈ’ ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေခတ္အလိုက္ခြဲကာ က်မ္းေခါင္းစဥ္မ်ား ခ်ေပးခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ စတင္က်ေရာက္သည့္ ၁၈၂၅ ခုႏွစ္ က စတင္ၿပီး လြတ္လပ္ေရးသည့္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္အထိ ကိုလိုနီေခတ္ တစ္ေလွ်ာက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာေသာ ျမန္မာ စာေပလမ္းေၾကာင္းကို သုေတသန ျပဳ၍ ပံုေဖာ္ခဲ့ပါသည္။ ေဒါက္တာ ၿငိမ္းၿငိမ္းေအး၊ ေဒါက္တာခ်ိဳခ်ိဳတင့္၊ ေဒါက္တာ ႏွင္းႏွင္းရည္၊ ေဒါက္တာ ေအးႏုၾကည္၊ ေဒါက္တာ ခင္ရီဝင္းဆို ေသာ ဆရာမ ၅ ေယာက္က အပိုင္း ခြဲ၍ က်မ္းတစ္က်မ္းစီ ျပဳစုၿပီး ပါရဂူ ဘြဲ႕ကို ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ ရယူၿပီး ၾကပါၿပီ။ အားလံုး ပါေမာကၡ၊ တြဲဖက္ ပါေမာကၡမ်ား ျဖစ္ေနၾကပါၿပီ။ သူတုိ႔ ၏ က်မ္းမ်ားကို ကြၽန္ေတာ္ႀကီး ၾကပ္ ေပးခဲ့ပါသည္။ ကြၽန္ေတာ္ ျမန္မာစာ ေပသမိုင္းျပဳစုခဲ့သည့္ အေတြ႕အႀကံဳ ကို အေျခခံ၍ သူတုိ႔ကို ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ ေသာ ျမန္မာစာေပသမိုင္း ေပၚ ေပါက္ေရး ဦးတည္သည့္ ပါရဂူက်မ္း မ်ား ျပဳစုႏိုင္ရန္အတြက္ တတ္စြမ္း သမွ် ေဆာင္ရြက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ေမာင္ခင္မင္(ဓႏုျဖဴ)