ကိုဗစ်ရောဂါ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေ သက်သာဖို့ လိုက်နာရမယ့် အချက်(၈)ချက်
ကမ္ဘာပေါ်မှာ ယနေ့ထိကိုဗစ်၁၉ရောဂါကနေ ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာသူ ၁၉၇သန်းကျော်ရှိပြီး မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ ဆေးရုံဆင်းခွင့်ရသူ ၃၅၀၀၀၀ ကျော်ရှိတယ်လို့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့ စာရင်းတွေအရ သိရပါတယ်။
ကိုဗစ်၁၉ဖြစ်ပွါးပြီးတဲ့ သူတွေမှာ နေပြန်ကောင်းလာတာတောင် တချို့ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ဆက်ခံစားရတာ၊ တချို့ဆိုရင် နလန်ထတဲ့ အချိန်မှ ရုတ်တရက် သေဆုံးသွားတာမျိုးတွေ ရှိနေပါတယ်။ဒါဟာ မြန်မာတစ်နိုင်ငံထဲမဟုတ်ပဲ ကမ္ဘာပေါ်မှာလည်း ဒီကိစ္စနဲ့ပတ်သတ်ပြီး ပညာ ရှင်တွေကြားမှာ ဆွေးနွေးလေ့လာနေတဲ့ ကိစ္စတွေဖြစ်ပါတယ်။
ကိုဗစ်ဖြစ်တဲ့သူတွေရဲ့ ၃၀%က ဆက်ပြီး ညောင်းကိုက်တာ၊ ဘာပဲလုပ်လုပ်အားမရှိပဲ နုံးချည့်နေတာ၊အနံ့အရသာ ဆက်တိုက် ပျောက်နေ တာ၊တချို့ဆိုရင် အသက်ရှူရခက်ခဲတာတွေကိုဆက် ပြီး တွေ့ရှိနေရကြောင်းနဲ့ ဒီလက္ခဏာတွေဟာ ပိုးပြန်စစ်ကြည့်လို့ ပိုးမတွေ့တာ တောင် နောက် ထပ် အနည်းဆုံး ၄ပတ်အထိ ဆက်ရှိနေတာမျိုးတွေ့ရတယ်လို့ JAMA Network Open ဆေးပညာ ဂျာနယ်မှာ ၂၀၂၁ခုနှစ်၊ဖေဖော်ဝါရီလက ရေးသားချက်တွေအရ သိရပါတယ်။
ကိုဗစ်၁၉ရောဂါရဲ့ နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေကို ပြန်ကောင်းလာသူ ၁၀ဦးမှာ ၁ဦးနှုန်းထက် ပိုခံစားရမိုင်ပါတယ်။ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးတွေ လျော့ပါးသက်သာဖို့ လိုက်နာရမယ့်အချက် (၈)ချက် ရှိကြောင်း ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုးက
ပြောပါတယ်။
၁။ ပထမအချက်ကတော့ အမြဲတမ်းအိပ်ယာထဲမှာပဲ လှဲမနေသင့်ပါဘူး။စိတ်ဓာတ်ကျတာတွေ၊စိုးရိမ်ထိတ်လန့်တာတွေမဖြစ်စေဖို့အတွက် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားတာတွေ၊ လမ်းလျှောက်တာတွေကို တတ်နိုင်သမျှ စတင်ဖို့လိုပါတယ်။
၂။ အစားများများစားဖို့ လိုပါတယ်။ အနံ့၊အရသာပျောက်ရင်တောင်မှ အောင့်အီးသည်းခံပြီးစားပါ။ အသီးအနှံနဲ့ အသား၊ငါးများများစားပါ။ အသင့်စားအစားအစာတွေနဲ့ ဆီကြော်မုန့်တွေအပြင် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းတို့ကို ရှောင် သင့်ပါတယ်။
၃။ စိတ်ရှုပ်စေမယ့် အရာတွေကို ရှောင်ပါ။စိတ်ကိုအနားပေးရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် သက်ဆိုင်ရာဘာသာတရားအလိုက် တရားထိုင်တာတွေ အပြင်၊ မိတ်ဆွေ၊သူငယ်ချင်း၊မိသားစုတွေနဲ့ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးသင့်ပါတယ်။ဖြစ်နိုင်ရင်တော့ ဆိုရှယ်မီဒီယာနဲ့ ခဏ အဆက်အသွယ်ဖြတ်ပါ။
၄။ အိပ်ရေးဝဝအိပ်ဖို့ လိုပါတယ်။အိပ်ရေးမဝတဲ့အခါ နေပြန်ကောင်းတာ ကြာမယ့်အပြင် အခြားရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာတွေကို အများကြီးထိခိုက်စေပါတယ်။ဒါပေမယ့် တရက်ကို ၁၂နာရီ၊၁၄နာရီလောက် အအိပ်မလွန်ဖို့လည်း လိုပါတယ်။
၅။ ပြန်လည်ကောင်းမွန်တဲ့ ခရီးလမ်းကြောင်း (Recovery Journey) ကို သွားနေတဲ့အချိန်မှာ စိတ်မလောဖို့နဲ့ ဖြည်းဖြည်းနဲ့ မှန်မှန်ဖြစ်ဖို့ လိုပါတယ်။ တချို့လူငယ်တွေဆို ဆေးရုံဆင်းပြီဆိုတာနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို လူကောင်းလို့ ထင်တတ်ပါတယ်။ဒါပေမယ့် ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာက တခုခုဖြစ်နေနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ နှလုံးကြွက်သားေရောင်နေတာမသိပဲ ပြင်းပြင်းထန်ထန်လုပ်လိုက်မိရင် ရုတ်တရက် နှလုံးခုန်ရပ်တာ၊ နှလုံးခုန် စည်းချက်မမှန်တာတွေ ဖြစ်နိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
၆။ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုစောင့်ကြည့်ရမှာပါ။အသက်ရှူရခက်နေတာ ရင်ဘတ်အောင့်နေတာ၊ ရင်ဘတ် ပေါ်ဖိထားသလို့ ခံစားနေရတာ ၊စိတ်အရမ်းရှုပ်လာတာ၊စကားပြောရတာ မပီချင်တာ၊ သတိလစ်ချင်သလို ဖြစ်လာတာမျိုးတို့ဆိုရင် ကျန်းမာရေးဌာနနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး ချက်ချင်းအရေးပေါ်သွားရပါမယ်။ နောက်ပြီး မျက်နှာနဲ့နှုတ်ခမ်းပြာလာတာမျိုးဆို အောက်ဆီဂျင်ကောင်းကောင်း မရတာမျိုးဖြစ်နိုင်တဲ့ အတွက် အောက်ဆီဂျင်ပုံမှန် တိုင်းရပါမယ်။အောက်ဆီဂျင်လယ်ဗယ် ၉၄ အောက်ကျလာပြီဆိုရင် ချက်ချင်း ကုသမှု ခံယူရပါမယ်။ ဒါတွေအပြင် တညလုံးအိပ်မပျော် တာ၊ ကိုယ်အလေးချိန်သိသိသာသာ ကျ လာ တာ၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော ဆက်တိုက်ဖြစ်လာတာဆိုရင် ဆရာဝန်နဲ့ ဆက်သွယ်တိုင်ပင်ဖို့ လိုပါတယ်။
၇။ မည်သူမဆို (အထူးသဖြင့် သက်ကြီးရွယ်အိုတွေ) နေပြန်မကောင်းသေးတဲ့အချိန်မှာ တစ် ယောက်တည်း မနေသင့်ပါဘူး။ မိသားစုရှိတဲ့နေရာ၊ ဒါမှမဟုတ် အရေးပေါ် ပြုစုစောင့်ရှောက် ပေးနိုင်မယ့် သူတွေနဲ့နေပါ။ လုံးဝအရှင်းမကောင်းသေးတဲ့ အချိန်မှာ တယောက်တည်း နေတာကို ရှောင်သင့်ပါတယ်။ ဒါမှ အရေးပေါ် ဆေးရုံ၊ဆေးခန်းသွားတဲ့အခါမှ လိုက်ပို့ပေးနိုင်မယ့်သူရှိမှာပါ။
၈။ လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုတွေလျှော့ချဖို့လိုတဲ့အတွက် နေပြန်ကောင်းလာပြီး သီးသန့်ခွဲနေတဲ့ ကာလပြည့်ရင် သက်ဆိုင်ရာ လုပ်ငန်း ခွင် ကို ပြန်သွားသင့်ပါတယ်။ အလုပ်ပြန်လုပ်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊လူမှုရေးပိုင်းဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုတွေကို သက်သာလာနိုင် ပါတယ်။ ပြန်ကျန်းမာ လာပြီး စိတ်ချမ်းသာလာနိုင်ပါတယ်။
ဒီအချက် (၈)ချက်ကတော့ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ကျန်းမာရေးအသိပညာမြှင့်တင်ရေးဌာနခွဲမှ ညွှန်ကြားရေးမှူး ဒေါက်တာသန်းနိုင်စိုးက နိုင်ငံပိုင်သတင်းစာတစ်ခုကို ဖြေကြားချက်ထဲက ကောက်နုတ်ချက်ဖြစ်ပါတယ်။