8:53 am
ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္လေလာက္ကနံမည္ႀကီးစင္တာတစ္ခုကအေရာင္းျမႇင့္တင္ေရး အရမ္းေအာင္ျမင္ေနတဲ့ စားေသာက္ဆိုင္တစ္ခုကို ေရာက္ခဲ့တယ္။ တနဂၤေႏြညလည္းျဖစ္ျပန္ ဆိုေတာ့ ဘယ္ေျပာေကာင္းမလည္း စားသံုးသူေတြတ႐ုန္း႐ုန္းေပါ့။ အဲ့ဒီမွာ အုံက်လာတဲ့ စားသံုးသူအမ်ားႀကီးကိုတစ္ၿပိဳင္နက္တည္း ဝန္ေဆာင္မႈေတြေပးရေတာမယ္လည္းဆိုေရာ မႏိုင္မနင္းနဲ႔ လြဲေခ်ာ္တာေတြစေတြ႕ရေတာ့တာပဲ။သူတို႔အခ်င္းခ်င္းေရာ စားသံုးသူအခ်ိဳ႕နဲ႔ေရာ အျငင္းပြားတာမ်ိဳးေလးေတြလည္းျဖစ္လာပါေလေရာ။ ကိုယ္ေတြတစ္ဝိုင္းတည္းတင္ မဟုတ္ပါဘူး။ တစ္ျခားစားပြဲေတြမွာပါ ျဖစ္ေနတာဆိုတာကို ေရာက္ေလရာမွာ အလိုလိုစပ္စုမိသားျဖစ္ေနတတ္တဲ့ ကိုယ့္ရဲ႕နားနဲ႔ မ်က္စိေတြေၾကာင့္ သိခဲ့ရတယ္။
ဒီတစ္ဆိုင္တည္းလားဆိုေတာ့မဟုတ္ျပန္ပါဘူး။ ေနာက္တစ္ဆိုင္မွာ အိမ္အတြက္ဝင္ဝယ္ျပန္ ေတာ့လည္း အလားတူမ်ိဳး ထပ္ေတြ႕ရပါတယ္။
တစ္ကယ္ေတာ့ ဒီလိုဆိုင္ႀကီးေတြမ်ိဳးဆိုတာ ဝန္ေဆာင္မႈေပးဖို႔အတြက္ သူတို႔ရဲ႕ဝန္ထမ္းေတြကို စနစ္တက်ေလ့က်င့္ၿပီးမွ တာဝန္ေပးထားတာ ျဖစ္မွာပါ။ သို႔ေသာ္ အမ်ားစုက အခုလိုမ်ိဳး ပံုမွန္အေနအထားမဟုတ္ပဲ လူေတြအံုနဲ႔က်င္းနဲ႔ကို တစ္ၿပိဳင္တည္း ဝန္းေဆာင္မႈေပးရေတာ့မယ္ ဆိုရင္ျဖင့္ ပံုမွန္စံေတြကို မထိန္းထားႏိုင္ပဲ လြတ္ထြက္သြားတတ္ၾကတယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပေနတာပါပဲ။
ဒါမ်ိဳးဟာ ဒီေနရာမွာမွ မဟုတ္ဘူးေနာ္။ လူေတြဝိုင္းေျပာေနၾကတဲ့ လိုင္းကားေတြကစလို႔ အမ်ားျပည္သူေတြနဲ႔ဆိုင္တဲ့ အခင္းအက်င္းေတြအထိပါ ဒီသေဘာတရားကို ေတြေနရတာပါ။ လိုင္းကားယာဥ္ေနာက္လိုက္တစ္ေယာက္ဟာ ဂိတ္ရင္းကားစထြက္တဲ့ဆီကစလို႔ ဂိတ္ဖ်ားေရာက္တဲ့အထိ လမ္းတစ္ေလ်ာက္မွာ ခရီးသည္ေတြ နည္းေနရာကေန တစ္ေျဖးေျဖးမ်ားလာတဲ့စီမွာ၊ ကိုယ့္တစ္စီးတည္း ပံုမွန္ေမာင္းေနရတာကေန လမ္းေၾကာင္းတူလိုင္းေတြ မ်ားလာတဲ့လမ္းပိုင္းကို ေရာက္လာတဲ့စီမွာစသည္ျဖင့္ သူရဲ႕ ခရီးသည္ေတြကို ေျပာဆိုဆက္ဆံပံုဟာ ႏုလိုက္ရင့္လိုက္နဲ႔ အလိုလိုေျပာင္းလဲသြားတာကို တစ္ခ်ိန္တုန္းက ေလ့လာဖူးတာကို သြားသတိရမိပါတယ္။
သူတို႔ခ်ည္းကိုပဲ အျပစ္ေျပာမေနၾကပါနဲ႔။ အကယ္၍ မိမိဟာ Public Sector ကပဲျဖစ္ျဖစ္ Private Sector ကပဲျဖစ္ျဖစ္ ဝန္ေဆာင္မႈေပးေနရသူမ်ားျဖစ္ခဲ့ရင္ေရာ။ ေန႔စဥ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာ လည္ပတ္မႈမွာ အဲ့ဒီလိုအခ်ိန္မ်ိဳး အဲ့ဒီလိုတုန္႔ျပန္မႈမ်ိဳးေတြကို ေရွာင္လႊဲႏိုင္ခဲ့ရဲ႕လား။ အဲ့ဒီလိုျဖစ္ေနၾကတာ ဘာျဖစ္ေနလို႔ပါလိမ့္။ ဘာေတြလိုေနလို႔ပါလိမ့္။
အဲ့ဒီအခ်ိန္ကို Peak-Period လို႔ေခၚဆိုၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ အုံနဲ႔က်င္းနဲ႔အခ်ိန္အခါလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ Peak-Period ဆိုတာက ဝယ္လိုအားေတြ စားသံုးသူေတြစသည္တို႔ဟာ ယာယီအားျဖင့္ ျမင့္တက္လာတဲ့ အခ်ိန္အပိုင္းအျခားျဖစ္ၿပီး၊ အဲ့ဒီအခ်ိန္တစ္ခု ေက်ာ္လြန္သြားၿပီးရင္ေတာ့ ပံုမွန္ေလးပဲ ျပန္ျဖစ္သြားပါတယ္။ သို႔ေပေသာ္လည္း နယ္ပယ္စံုမွာ လက္ခံေနၾကတဲ့ Pareto ရဲ႕နိယာမအရ အဖြဲ႕အစည္းအမ်ားစုမွာ ပီျပင္တဲ့လုပ္ငန္းေဖာ္ေဆာင္မႈေတြရဲ႕ ၈၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ လုပ္ငန္းလည္ပတ္ခ်ိန္ရဲ႕ ၂၀ရာခိုင္ႏႈန္းအတြင္းမွာပဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျဖစ္ၾကတာပါ။ အေပၚမွာ ဥပမာေပးခဲ့တဲ့ စားေသာက္ဆိုင္ကလည္း ဒီသေဘာတရားပါပဲ။ အဲ့ဒီ စုစုေပါင္းအခ်ိန္ရဲ႕ ၂၀ရာခိုင္ႏႈန္းဆိုတာဟာ သူတို႔အတြက္ Peak-Period ပါပဲ။ ကုိယ့္မွာရွိတဲ့ စြမ္းအားရင္းျမစ္ (Capacity)ေတြဟာ ပံုမွန္အခ်ိန္ေတြအတြက္ကို အေနေတာ္ ဒါမွမဟုတ္ ပိုလွ်ံေနႏိုင္ေသာ္လည္း Peak-Period မွာေတာ့ျဖင့္ မႏိုင္မနင္းေတြ ျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။
ခက္တာကလည္း ဘယ္ေတာ့မ်ား Peak-Period ျဖစ္မလဲဆိုတာကို အၿမဲမွန္းဆေနလို႔ မရႏိုင္တာပါပဲ။ လုပ္ငန္းရဲ႕ သေဘာသဘာဝ အေနအထား ျပင္ပပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အေျခအေနေတြအရ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာလုပ္ငန္းေတြအတြက္ Peak-Period ေတြက ႀကိဳတင္ေမွ်ာ္မွန္းထားလို႔ရမယ့္၊ တစ္ခ်ိဳ႕အတြက္မ်ားၾကေတာ့ ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းတြက္ဆထားလို႔ မရျပန္ဘူးေလ။ အဖြဲ႕အစည္း လုပ္ငန္းတစ္ခုတည္းအတြက္ေတာင္မွ ေမွ်ာ္မွန္းလို႔ရတဲ့အခ်ိန္ (Expected Peak)နဲ႔ ေမွ်ာ္မွန္းလို႔မရတဲ့ အခ်ိန္ (Unexpected Peak)ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ိဳးလံုးရွိေနႏိုင္တာေလ။ဒီ့အတြက္ အဖြဲ႕အစည္းလုပ္ငန္းဖက္ကေရာ ျပင္ဆင္ထားမႈရွိသလား (Prepared) မရွိဘူးလား (Unprepared) ဆိုတာနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ရပါေတာ့မယ္။ အဖြဲ႔အစည္းလုပ္ငန္းအေနကလည္း ျဖစ္လာႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ထင္ျမင္မိတဲ့ အရာအားလံုးေတြအတြက္ အားလံုးႀကိဳျပင္ဆင္ထားၿပီး အသင့္အေနအထား ရွိေနဖို႔ဆိုတာ အၿမဲဘယ္ျဖစ္ေနႏိုင္မွာလဲ။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ မတ္ထရစ္ (Matrix) သေဘာတရားအရ အုံနဲ႔က်င္းနဲ႔အေျခအေနေတြ (Peak-Conditions)ဟာ ေလးမ်ိဳးေလးစားရွိလာပါတယ္။
အုံနဲ႔က်င္းနဲ႔ျဖစ္ေပၚလာမႈ
ေမွ်ာ္လင့္ထား မေမွ်ာ္လင့္ထား
အဖြဲ႕အစည္းလုပ္ငန္း၏ အေနအထား ျပင္ဆင္ထားမႈရွိ အေျခအေန(က) အေျခအေန(ခ)
ျပင္ဆင္ထားမႈမရွိ အေျခအေန(ဂ) အေျခအေန(ဃ)
အေျခအေန(က)က အခ်ိန္မွန္ေလး သြားေနတာမ်ိဳးပါ။ လြယ္ကူတဲ့ မူနာဆိုရင္ ၁၁၅-မိုင္ ယာဥ္ရပ္နားစခန္းက စာေသာက္ဆိုင္ေတြကို မ်က္စိထဲေျပးျမင္ၾကည့္လိုက္ပါ။ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္ကားေတြဝင္မယ္၊ ဘယ္လိုင္းက သူတို႔အတြက္ အထူးဧည့္သည္စသည္ျဖင့္ အသင့္ရွိေနၿပီးသား။ အဲ့ဒီလိုအေနအထားမ်ိဳးကို စာစကားနဲ႔ဆိုရင္ေတာ့ “Classical Peak Management” လို႔ေျပာၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ အေယာက္(၁၀၀)ေလာက္ပါတဲ့ ခရီးသြားတစ္ဖြဲ႕ ႐ုတ္တရက္ႀကီး ေရာက္ခ်လာတယ္ဆိုပါစို႔။ အေနအထားက အေျခအေန(ခ)ကို ေျပာင္းသြားပါၿပီ။ ေမွ်ာ္လင့္မထားေပမယ့္ ျပင္ဆင္ထားမႈရွိေနေတာ့ အေျခအေနကို ခဏအတြင္းမွာ ထိန္းထားလိုက္ႏိုင္ေတာ့တာေပါ့။ အဲ့ဒါမ်ိဳးက “Rapid Response” ပင္ျဖစ္ေပသည္။
အေျခအေန(က)ေရာ (ခ)မွာပါ အဖြဲ႕အစည္းလုပ္ငန္းဖက္က ျပင္ဆင္ထားမႈေတြရွိေတာ့ အေျခအေနေတြကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ ဟန္မပ်က္ထိန္းထားႏိုင္တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အေျခအေန(ဂ)မ်ိဳးကေတာ့ မျဖစ္ေစသင့္တဲ့ အေျခအေနတစ္ခုပါ။ ျမန္မာလို ဝမ္းမႏိုင္ပဲနဲ႔ ပဲႀကီးဟင္းစားတယ္လို႔ ေျပာရင္ရမလား မသိဘူး။ ဟုတ္တယ္ေလ။ ဘာျဖစ္ႏိုင္တယ္သိေနေပမယ့္ ပဲႀကီးဟင္းကို စားလိုက္တယ္၊ ထင္တဲ့အတိုင္းျဖစ္လာေတာ့ ကုစားစရာ ေဆးကအသင့္ရွိမေန။ အဲ့ဒီေတာ့ အေျခအေနက ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္ၿပီေပါ့လို႔။ ဒီမွာက အဲ့ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးေလးေတြ ေတြ႕ေနရတဲ့ သေဘာရွိပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳးအေျခအေနကို “Unexpected Christmas” state ဆိုၿပီးေတာ့ ေခၚဆိုေၾကာင္းကို စာတမ္းငယ္တစ္ေစာင္မွာ ဖတ္႐ႈဖူးပါတယ္။
ေနာက္ဆံုးအေျခအေန(ဃ)။ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္မယ္ဆိုတာကို မွန္းဆလို႔မွ မရႏိုင္တာ၊ အဲ့ဒီအတြက္ ျပင္ဆင္ထားမႈ ဘာမွမရွိတာ မဆန္းပါဘူး။ အျပစ္ထိုင္ေျပာေနလို႔လည္း မရပါဘူး။အိမ္ကထြက္လာေတာ့ ေနကသာလို႔၊ မွတ္တိုင္မွာ ကားေစာင့္ေနတုန္း ျဗဳန္းဆို မိုးရြာခ်ပါေရာ၊ ထီးကမပါ အိတ္တစ္ဖက္နဲ႔၊ လိုင္းကပဲဆက္ေစာင့္ရမလား၊ အငွားကားနဲ႔ပဲသြားရမလား အျမန္ဆံုးျဖတ္ရေတာ့မယ္။ လိုင္းကားဆက္ေစာင့္ရင္ မိုးပက္တာကိုေတာ့ ခံရမယ္၊ ခရီးစာရိတ္သက္သာမယ္။ ကားငွားလိုက္ရင္ ေအးရာေအးေၾကာင္းေတာ့ သြားႏိုင္မယ္၊ ခရီးစာရိတ္ အဆမ်ားစြာ ပိုကုန္သြားမယ္။ ဘယ္ဟာကို ေရြးမလဲေပါ့။ ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ေျပာရရင္ေတာ့ အခြင့္အေရး (Opportunity)ရယ္၊ အရဲစြန္႔မႈ (risk)ရယ္ ႏွစ္ဖက္လြန္ဆြဲၿပီေပါ့။ အဲ့ဒါေၾကာင့္မို႔ ဒီလိုအေျခအေနမ်ိဳးကိုေတာ့ျဖင့္ “Opportunity/Crisis Management” ရယ္လို႔ ေခၚပါသတဲ့။
ကၽြန္ေတာ္တို႔တစ္ေတြဟာ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာနဲ႔ မိသားစုအေရးကိစၥေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လုပ္ငန္းကိုင္တာနဲ႔ အမ်ားသူငွာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကရာမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီလိုအခ်ိန္အခါ အေနအထားမ်ိဳးကို မလႊဲမေရွာင္သာ အနည္းနဲ႔အမ်ား ေတြႀကံဳျဖတ္သန္းဖူးၾကပါလိမ့္မယ္။ မလႊဲမေရွာင္သာလို႔ တစ္ခါတစ္ရံဆိုရင္ရင္ေတာ့ သိပ္အေၾကာင္းမဟုတ္ပါဘူး။ သို႔ေသာ္ ႀကိမ္ဖန္မ်ားလာရင္ေတာ့ မလႊဲမေရွာင္သာပါလို႔ ေျပာလို႔မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ့ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ယူဆမႈကေတာ့ ေတြ႕ဖူးခဲ့တာေတြကို နမူနာယူၿပီး အေျခအေန(က)ကို အၿမဲအသင့္မျဖစ္ႏိုင္တာေတာင္မွ အေျခအေန(ဂ)ကိုေတာ့ ေရွာင္ရွားနိုင္ေအာင္ တတ္ႏိုင္သေလာက္ စီမံထားသင့္တယ္ ဆိုတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေမွ်ာ္မွန္းထားတာကေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ရဲ႕ ဝန္ေဆာင္မႈစံ ကၽြန္ေတာ့အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ လုပ္ငန္းလည္ပတ္ဝန္ေဆာင္မႈစံ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကာလတိုေလးအတြင္းမွာ ပံုမွန္ကေန အမ်ားႀကီး ေသြဖီယိမ္းယိုင္မသြားေစဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။
(သိဏ္းစိုး)
ကိုယ္တိုင္ေလ့လာစူးစမ္းမႈ (observation) တစ္ခ်ိဳ႕ႏွင့္ B.Ronen, A. Coman and E. Schragenheim တို႔၏ “Peak Management” paper ကိုမွီျငမ္းထားပါသည္။