ေဒါက္တာသြင္ေမာင္ေအး
ေအာင္ျမင္တဲ့ အသည္း အစားထိုးကု သမႈတစ္ခုျဖစ္ ဖို႔ဘာသာရပ္မ်ိဳးစံုမွ အသိပညာရွင္ အတတ္ပညာရွင္ေတြ ကိုယ့္အခန္း က႑ ကေန လက္ညီတက္ညီပါဝင္ရ သလို စင္တာရဲ႕ အေျခခံအေဆာက္ အဦနဲ႔ ပစၥည္းျပည့္စံုမႈ ရွိဖို႔လိုပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္လည္း ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ အသည္းအစားထိုးတဲ့စင္တာ (Liver Transplant Centre)ေတြ မရွိ တာပါ။
ေနာက္တစ္ခုသတိျပဳေစခ်င္ တာက အသည္းအစားထိုးၿပီးရင္ ၿပီးသြားၿပီမဟုတ္ပါဘူး။ အႀကီး စားခြဲစိတ္မႈျဖစ္တဲ့အတြက္ ခြဲစိတ္မႈ အႏၲရာယ္ရွိသလို၊ ခြဲစိတ္မႈရဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲရႈပ္ေထြးမွဳ ေတြကိုလည္း သိထားသင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ခႏၶာကိုယ္က
သူ႔ရဲ႕ပစၥည္း မဟုတ္တာ ဝင္လာရင္ ကိုယ္ခံအား က လက္မခံတဲ့အတြက္ အဲဒီလိုမျဖစ္ ေအာင္ ကိုယ္ခံအားကို ဖိႏွိပ္တဲ့ေဆး (immunosuppressives) ေတြကို ရာသက္ပန္ေသာက္ဖို႔ လိုပါတယ္၊ သမားေတာ္နဲ႔လည္း အထူးသျဖင့္ အစားထိုးၿပီး ပထမ (၁) ႏွစ္အတြင္း ခဏခဏျပသဖို႔လိုပါတယ္၊ ၿပီးရင္ အၿမဲမွန္မွန္ျပသေနဖို႔လိုပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေသာက္ေန တဲ့ေဆးေတြမွာ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုး က်ိဳးေတြရွိသလို အသည္း ပ်က္စီးမႈ ကိုျဖစ္ေစခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းအရာ ကလည္း ျပန္ျဖစ္ႏိုင္လို႔ပါပဲ။
အထူးသျဖင့္ အသည္းကင္ဆာ ေၾကာင့္ အသည္းလဲခဲ့ရင္ လဲထားတဲ့ အသည္းမွာ ကင္ဆာျပန္ျဖစ္ႏိုင္ပါ တယ္။ အဲဒီလိုျပန္ျဖစ္ရင္ မလဲခင္က ျဖစ္တဲ့ ကင္ဆာထက္ ပိုဆိုးပါတယ္၊ ဘာ ျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ကိုယ္ခံအားကို ဖိႏွိပ္တဲ့ေဆးေတြေသာက္ေနတဲ့ အတြက္
ကင္ဆာျပန္႔ပြားမႈကို ကိုယ္ခံအားက မတားႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ သက္မဲ့ပစၥည္း တစ္ခုလို ပ်က္ရင္အသစ္လဲလိုက္ တာနဲ႔ ၿပီးသြားတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ တစ္သက္လံုး သတိထားၿပီး ဂ႐ုစိုက္ ေနရမွာပါ။
အသည္း အစားထိုးတဲ့ စင္တာ အမ်ားစုမွာ သူတို႔ေဝဒနာရွင္ေတြ (၁ဝဝ)မွာ (၈ဝ)ေက်ာ္ဟာ အသည္း အစားထိုးၿပီး အနည္းဆံုး (၅)ႏွစ္တိုင္ ေအာင္ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ပါတယ္။ အသည္းအစားထိုးၿပီး ႏွစ္ေပါင္း(၂ဝ)ေက်ာ္ ဆက္လက္ျပသေနတဲ့ ေဝဒ နာရွင္ေတြ လည္း ရွိပါတယ္။
အဲဒါေၾကာင့္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အသည္းအထူးကုေတြဟာ အသည္း လဲဖို႔ လိုအပ္တယ္ဆိုတဲ့ ဆံုးျဖတ္ ခ်က္ကို မွန္ကန္သင့္ေတာ္တဲ့ ဆံုး ျဖတ္ခ်က္ျဖစ္ေအာင္ သက္ဆိုင္ရာ သမားေတာ္ေတြနဲ႔ အသည္းအစားထိုး အစည္းအေဝးမွာ ေဆြးေႏြးတိုင္ ပင္ၿပီးမွျပဳလုပ္ၾကပါ တယ္။
အဲဒီလို ေဆြးေႏြးၾကရာမွာ အဆင့္၃ဆင့္၊ အခ်က္၃ခုကို အဓိက ထားၿပီးေဆြးေႏြးၾကပါတယ္။ ပထမ အေနနဲ႔ အသည္းအစားထိုးဖို႔ အမွန္တကယ္လိုအပ္မႈရွိမရွိကို အရင္ေဆြးေႏြး ဆံုးျဖတ္ၾကပါတယ္။ တကယ္ လိုအပ္တယ္လို႔ သံုးသပ္မွ က်န္တဲ့ ၂ခ်က္ကို ဆက္ေ ဆြးေႏြး ၾကပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ အခုလို အႀကီးစားခြဲစိတ္မႈအတြက္ ေဝဒနာရွင္ရဲ႕ ႀကံ႕ခိုင္မႈကို ဆန္းစစ္ ဖို႔လိုပါတယ္။
အဲဒါကို သိဖို႔ကေတာ့ လိုအပ္တဲ့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ရပါတယ္။ တစ္ဆက္တည္းမွာပဲ လွဴမယ့္အလွဴရွင္ ရွိမရွိ၊ ရွိရင္ သင့္ေတာ္မႈ ရွိမရွိကို စစ္ေဆး ရပါ တယ္။ အသည္းအစားထိုးတဲ့အစီ အစဥ္ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ကြယ္လြန္ ေတာ့မယ့္သူေတြ၊ ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္ သူေတြရဲ႕ ေကာင္းမြန္တဲ့ အသည္းအလွဴရွင္(Deceased Donor Liver Transplantation DDLT)ကေန အသည္းကိုရဖို႔ တန္းစီေစာင့္ ရပါတယ္။ ေဝဒနာရွင္ ရဲ႕ ေရာဂါ အေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး ေစာင့္ရတဲ့ အခ်ိန္ကြာပါတယ္။ တကယ္လို႔ သက္ရွိအလွဴရွင္ (Living Donor Liver Transplantation LDLT) ရွိရင္ေတာ့ သင့္ေတာ္ မေတာ္စစ္ေဆးၿပီး သင့္ေတာ္ရင္ အစားထိုးလို႔ ရပါတယ္။
အသည္းအစားထိုးဖို႔ စဥ္းစား သင့္တဲ့အေျခအေနေတြနဲ႔ ဘာျဖစ္ လို႔စဥ္းစားသင့္သလဲဆိုတာေတြကို ကြၽန္ေတာ္ေလ့လာသင္ယူခဲ့တဲ့ King’s College Hospital London နဲ႔ စင္ကာပူ National University Hospital မွာ ဦးေဆာင္ အသည္း အစားထိုးကုသမႈ သမား ေတာ္(leading transplant physician) အေနနဲ႔ ရခဲ့တဲ့အေတြ႕ အႀကံဳေတြကို အေျခခံၿပီး ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးျပပါ့မယ္။
ေဒါက္တာသြင္ေမာင္ေအး
MBBS(Ygn), MRCP(UK), FRCP(Edinburgh),
FAMS Gastroenterology (Singapore)
usrf;udk;
1) Alimentary pharmacology & therapeutics. 22(11-12): 1079-89.
2) www.mdcalc.com^child-Pugh-score-for-cirrhosis-mortality
3) www.optn.transplant.hrsa.gov^…^allocation-c…^meld-calculator
4) Hepatology Volume 33ç Issue 2ç February 2001ç Pages 464-470