အေလာင္းစည္သူမင္းျမတ္၏ေကာင္းမႈေတာ္သရကၡန္႐ုပ္ပြား ေတာ္မ်ား၏ သက္ေတာ္သည္ ႏွစ္ေပါင္း ၉ဝဝ ျပည့္ေျမာက္ေတာ္မူၿပီ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ပခန္းႀကီးဆင္ႀကိဳ႕ေရႊတန္႔တစ္ရွင္မေတာင္စသည့္ သရကၡန္ ႐ုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ႏွစ္ ၉ဝဝ ျပည့္ဗုဒၶပူဇနိယပြဲေတာ္မ်ားဆင္ ယင္က်င္းပေတာ့မည္ျဖစ္ပါသည္။
သရကၡန္႐ုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ႏွင့္ ျမတ္ေပါင္းမၪၥဴျမတ္စြာကိန္းဝပ္ရာပခန္းႀကီးၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ ေလ့လာစရာသမိုင္းအေမြအႏွစ္မ်ား စြာရွိပါသည္။ ပခန္းႀကီးၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ ေလးရာျပဳဆန္း-ၿမိဳ႕ကူးခန္း-ပခန္းေခၚတစ္ေထြ-ဆိုသလိုေရွးမင္းမ်ားလက္ထက္က စစ္သည္ရဲမက္ ၄ဝဝ စုေဆာင္း ေပးရေသာၿမိဳ႕စား မင္းစိုးစံအုပ္ခ်ဳပ္ရေသာၿမိဳ႕ႀကီး ျဖစ္ေပသည္။ ယခုေခတ္စည္ကားေနေသာ ပခုကၠဴၿမိဳ႕သည္ကား ရြာ ငယ္သာသာျဖစ္သည္။ ပခန္းႀကီးၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ သာသနာသကၠရာဇ္ ၃၆ ကပင္ ဓႏုသီဟမင္းစိုးစံေသာၿမိဳ႕ ဟုသမိုင္းမ်ားက ဆိုပါသည္။ပုဂံေခတ္တြင္ သိန္းခိုမင္းလက္ထက္ (သကၠရာဇ္၂၇၇)မင္းစည္သူႏွင့္ မင္းေက်ာ္စြာ ညီေနာင္ႏွစ္ပါးသည္ ေတာင္သံုးလံုးေျမကို ၫိွလ်က္ၿမိဳ႕ တည္ရာကုခႏၨ(တူးျခင္း-ၫွိျခင္း)အနက္ကိုယူကာ ကူးခန္းဟုသမုတ္ ေခၚဆိုၾကသည္။ နရပတိစည္သူ မင္းလက္ထက္ (သကၠရာဇ္၅၃၆)တြင္ ပခန္းအရပ္မွ သူပုန္ထရာ တိုက္ခိုက္ႏွိမ္ႏွင္းၿပီး သူပုန္မ်ားပေစခန္း ေစဟူေသာရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ အတိတ္ေကာင္း နိမိတ္ေကာင္းျဖင့္ ပခန္းဟု အမည္တြင္ေစခဲ့ပါသည္။ တစ္ဖန္ ဟံသာဝတီ မင္းလက္ ထက္ ပခန္းၿမိဳ႕႐ိုးကိုနိမ့္ခ်ည္ျမင့္ခ်ည္အကြက္ က်က်တည္ေဆာက္၍ပခႏၷဟူေသာသဒၵါအရပခန္းဟုတြင္ခဲ့ေၾကာင္း ဆိုၾကသည္။ ပခန္းသည္ သူ႔ဂုဏ္သူ႔သိန္ သူ႕အရွိန္ႏွင့္ ျမန္မာ့သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ထြန္း ေတာက္ထည္ဝါခဲ့ပါသည္။ ပခန္းေဒသသည္ေရွးမင္းအ ဆက္ဆက္ စိုးစံရာ ေကာင္းမႈျပဳရာေနရာျမတ္ျဖစ္သလို သိၾကားမင္းဆက္သသည့္ သရကၡန္႐ုပ္ပြားေတာ္ျမတ္မ်ား ကိန္းဝပ္စံေပ်ာ္ရာ ေအာင္ေျမေဒသထူး လည္းျဖစ္ပါသည္။ ပခန္းတြင္အထင္ရွားဆံုးမွာ အေလာင္းစည္သူ မင္းျမတ္ တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ့ေသာ ပခန္းစည္သူရွင္ သရကၡန္ျမတ္စြာ ဘုရား ျဖစ္ပါသည္။ ေနာင္မင္းအဆက္ဆက္ကလည္း ပခန္းစည္သူရွင္ ကို ဦးခိုက္ျပဳျပင္ တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ့ၾကသည္။ ၿမိဳ႕အလယ္ ပခန္းစည္ သူရွင္မွသည္ အေနာက္ေျမာက္ယြန္းယြန္း တစ္ေနရာဝယ္ ပခန္း ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးရွိပါသည္။ သံုးဆင့္လည္ေပၚမိုးျပာသာဒ္ -ဘုရား ေဆာင္-ေဘာဂေဆာင္-က်က္သေရခန္းေဆာင္-စႀကႍလမ္း အသြယ္ သြယ္-ပန္းႏြယ္ပန္းဆိုင္း-နရားဆိုင္း-နရားၾကြ-စာမရီပန္းအလွေတြႏွင့္ ၿမိဳင္လွသည့္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး ျဖစ္ပါသည္။ သန္လ်က္ကိုင္-သားၿမီး ယပ္ကိုင္-နတ္႐ုပ္-ဘီလူး႐ုပ္-တို႕က လည္းတံခါးရြက္တိုင္ဝယ္ ေစာင့္ ၾကပ္ေနပံုတို႔မွာ လြန္စြာအသက္ဝင္လွပါသည္။ ႀကီးက်ယ္တုတ္ခိုင္ တိုင္လံုးႀကီးမ်ားႏွင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၏ ေကာင္းမႈရွင္မွာ က်ီဝန္မင္းဦးဖိုးတုတ္ ျဖစ္ေပသည္။ ဆင္မ်ားျဖင့္တည္ ေဆာက္ရေသာေၾကာင့္ ပခန္းေက်ာင္းေတာ္ႀကီးအနီး ဆင္သခ်ႋဳင္း အထိမ္းအမွတ္ကိုလည္း ေတြ႕ျမင္ရေပမည္။
ပခန္းႀကီးၿမိဳ႕ေဟာင္း အေရွ႕ေျမာက္ယြန္းေသာ္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ ကမ္းေဘး ခ်စ္သူရြာအနီး ပခန္းမင္းႀကီးဦးရန္ေဝး၏ ေက်ာင္းႀကီးလည္း ရွိပါသည္။ ေက်ာင္းႀကီး၏ႀကီးက်ယ္ပုံမွာ ၃၃၂ တိုင္ျဖင့္တည္ ေဆာက္ ထားရာပခန္းႀကီးေက်ာင္း ထက္တိုင္လံုးေရ ၇၈ တိုင္ပိုေပသည္။ တိုင္ တစ္တိုင္လံုးပတ္မွာ (၆ေပ x ၄ေပ)တိုင္အရွည္မွာ ေပ ၈ဝ ထိရွိၿပီး ေလွကားႀကီး ၈ စင္းကလည္း ထုထည္ႀကီးမားလွပါသည္။ ပခန္းငယ္ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးအား သကၠရာဇ္ ၁၂၁၂ မွ စတင္တည္ေဆာက္ၿပီး အႏုသုခုမ ပန္းပုလက္ရာမ်ားႏွင့္ ၄ ႏွစ္ၾကာမွ ၿပီးစီးေလသည္။ ပခန္း မင္းႀကီး ဦးရန္ေဝးသည္ မင္းတုန္းမင္း၏ ငယ္ဆရာပထမဦးဆံုး လႊတ္ ေတာ္ဥကၠ႒လည္းျဖစ္ပါသည္။ ေတာ္တည့္ေျဖာင့္မတ္မွန္ကန္ေသာ ဝန္ႀကီး လည္း ျဖစ္ရာဘုရင္မွဴးမတ္ အေပါင္းက ေလးစားခ်စ္ေၾကာက္ ႐ိုေသရေသာ ေသနတ္ဝန္မင္းႀကီးျဖစ္ကာ ဘုရင္ကပြဲေတာ္အုပ္ည နံနက္ပို႕ေပးေစေတာ္မူေသာပခန္း သားဝန္ႀကီးဟု သမိုင္းေမာ္ကြန္း တင္ခဲ့ပါသည္။ ပခန္း၏ေျမာက္သြားေသာ္ နာမည္ေက်ာ္ေရႊဥမင္ေတာရ ေက်ာင္းတည္ရွိပါသည္။ ဘုရင္ကိုးကြယ္သည့္ ေတာင္ဖီလာဆရာေတာ္ ေလးစားၾကည္ညိဳရေသာ ေတာရဆရာေတာ္လည္းျဖစ္သည္။ ဘာသာ ေရးက်မ္းေပါင္းမ်ားစြာ ျပဳစုခဲ့ၿပီး ဆရာေတာ္ မိန္႔ၾကားေသာေၾကာက္၍ တစ္ပါးတည္းေနပါသည္ဟူေသာ စကားသည္ သမိုင္းတြင္ေနဆဲဟု ဆိုရပါမည္။ ကိုလိုနီေခတ္တြင္ ခရစ္ယာန္ပညာေရးမ်ား အားေကာင္း ေနခ်ိန္ပခန္းနယ္၏ ဗုဒၶဘာသာေက်ာင္းဟုဆိုရမည့္ခဲလူ ေက်ာင္းသည္ လည္း ပခန္းႀကီး ၿမိဳ႕ေဟာင္းေရာက္လွ်င္ ေလ့လာစရာေနရာတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ ပခန္း၏အေနာက္ေတာင္ အရပ္တြင္တည္ရွိၿပီး ဆရာေတာ္ဦး ပညာေဇာတက သကၠရာဇ္ ၁၉ဝဝ ျပည့္ႏွစ္က ေလာကဓာတ္ပညာ ေလာကုတၱရာ ပညာရပ္မ်ားပါ သင္ၾကား ေပးခဲ့ေသာ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးလည္းျဖစ္ပါသည္။ ခဲလူေက်ာင္းသည္ မူလတန္းမွအထက္တန္းထိ အထက္တန္းေအာင္ေက်ာင္းသား ေမာင္မယ္မ်ားကလည္း ဆရာအတတ္သင္ ပညာပါ သင္ၾကားေပးခဲ့သည့္ ေက်ာင္းလည္းျဖစ္ပါသည္။ ပခန္းႀကီးမွေရာက္လွ်င္ နာမည္ေက်ာ္ ပခန္းကိုႀကီးေက်ာ္နန္းသို႕လည္း သြားေရာက္ေလ့လာႏိုင္ပါေသးသည္။ ပခန္းကိုႀကီး ေက်ာ္နန္း သည္ခ်င္းတြင္းျမစ္ကို ခ်စ္သူရြာမွစက္ေလွစီးကာ ထန္းေတာရြာသို႔ သြားရသည္။ ထန္းေတာ ရြာေရာက္လွ်င္ ကိုႀကီး ေက်ာ္နန္းကိုေရာက္ေပမည္။ ကိုႀကီးေက်ာ္နတ္ပြဲသည္ တေပါင္းလဆန္း ၁ ရက္မွ လျပည့္ေန႕အထိ တစ္ႏိုင္ငံလံုး လာေရာက္ဆင္ႏႊဲေသာ နတ္ပြဲေတာ္ႀကီးျဖစ္ပါသည္။ ပခန္းစည္သူရွင္ပြဲေတာ္သည္ သႀကၤန္တြင္း က်င္းပၿပီး ေရပက္ကစားျခင္းမရွိေသာ ေတာင္သူသံုး ေဒသထြက္ ပစၥည္းမ်ားေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားေသာ ပြဲေတာ္ႀကီးလည္းျဖစ္သည္။ ပခန္းေရာက္ လွ်င္ ရွင္မေတာ္ဘုရား-ဆင္ႀကိဳ႕ဘုရား-ေရႊတန္႔တစ္ဘုရားမ်ားကိုလည္း သြားေရာက္ဖူးေျမာ္ ၾကည္ညိဳႏိုင္ပါသည္။ ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈဌာနမွလည္းပခန္းနယ္၏ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္ မ်ားစုေဆာင္းရာ ျပတိုက္ႀကီးသည္လည္း ပခန္းဂုဏ္ကိုေဆာင္ေနေပသည္။ ပခန္းသားတို႕သည္ ဇာတိမာန္ ထက္သန္လွသည္။ အဂၤလိပ္မ်ားေရေၾကာင္းအတိုင္း ဆန္တက္လာစဥ္ ပခန္းဝန္ဦး သာမံႈသည္ ပခုကၠဴမွ သည္ကြန္းရြာအထိ နယ္ခ်ဲ႕မ်ားကို တြန္းလွန္တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ပါသည္။ သို႕ျဖစ္ ရာ ပခန္းသည္ ဇာတိမာန္ေျမ-ေရွးေဟာင္းေျမဟုဆိုခ်င္သလို ေလ့လာသင့္ေသာ ေနရာထူးျဖစ္ ေပသည္ဟု ေရးသားလိုက္ရပါသည္။
ေနဦးေမာင္ (ပခုကၠဴ)