သမိုင္းထဲက ျမန္မာျပည္သား (၃)

သမိုင္းထဲက ျမန္မာျပည္သား (၃)
March 10, 2017 Asian Fame

11:03 am
သမိုင္းထဲက ျမန္မာျပည္သား (၃)

Thin-Lu-Articleယခင္အပတ္မွအဆက္ …
(၆)
အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအး မႏၲေလးႏွင့္
သိမွတ္စရာ အခ်က္မ်ား
၁၈၅၃ စက္တင္ဘာလ ၁၁ ရက္ေန႔

အမရပူရ မင္းေနျပည္ေတာ္မွ မေျပာင္း သင့္ေၾကာင္း ရဟန္းပညာရွိ၊ လူပညာရွိ အေပါင္းက မစိုးရိမ္တိုက္မွာ စည္းေဝးဆံုး ျဖတ္ၿပီး မင္းတုန္းမင္းထံ ေမတၱာစာ ေရး သြင္းပါတယ္။

၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ ၃ဝ ရက္ေန႔

ၿမိဳ႕သစ္တည္မယ့္ေနရာကို မင္းကိုယ္ တိုင္ သြားေရာက္ၾကည့္႐ႈပါတယ္။

၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ ၃၁ ရက္ေန႔

ၿမိဳ႕သစ္ေနရာရဲ႕ အေသးစိတ္  Town Plan  ကို ေရးသားတင္သြင္းေစပါတယ္။

၁၈၅၇ ဇန္နဝါရီ ၁၃ ရက္ေန႔

‘မႏၲေလးၿမိဳ႕ေတာ္သစ္တည္ေစ’ အ မိန္႔ေတာ္ကို ခ်မွတ္ပါတယ္။

၁၈၅၇ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁ ရက္ေန႔မွ ၁၈၅၉ ဇူလိုင္လ ၁၆ ရက္ေန႔ထိ

ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္တည္ေဆာက္ရန္ ျပင္ ဆင္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။

၁၈၅၉ ဧၿပီ ၂၈ ရက္ေန႔

ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၁ ခုႏွစ္ တန္ခူး လျပည့္ေက်ာ္ ၁ဝ ရက္ေန႔မွာ မႏၲေလး ရတနာပုံ ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို တည္ေဆာက္ ၿပီးစီးလို႔ အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအး မႏၲေလးလို႔ မွတ္သားရ လြယ္ေအာင္ ကင္ပြန္းတပ္ခဲ့ပါ တယ္။ ဒီေလာက္ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူအ ေပါင္း ကန္႔ကြက္ေနၾကတဲ့ အထဲက ဘာျပဳ လို႔မ်ား ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို ဒီေလာက္တည္ခ်င္ ရတာလဲ။ အေၾကာင္းအရင္း အတိအက်ကို သိခ်င္ရင္ေတာ့ မင္းတုန္းမင္း ကို သူရွိတဲ့ ေနရာ လိုက္ေမးမွပဲ သိလိမ့္မယ္။

ျဖစ္ႏိုင္ဖြယ္မ်ားကို သံုးသပ္ၾကရာမွာ ေတာ့-

(၁)၁၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ ဒုတိယအဂၤလိပ္-ျမန္ မာစစ္ကို ေနျပည္ေတာ္ျဖစ္တဲ့ အမရပူရ ကေန ခံတိုက္ၿပီး ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့တယ္။

(၂)စစ္႐ႈံးတဲ့ ပုဂံမင္း နန္းက်ၿပီး ဘုရင္သစ္ အျဖစ္ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္ခဲ့တယ္။ (အမွန္ေတာ့ နန္းက်တာက စစ္႐ႈံးတာနဲ႔ သိပ္မဆိုင္ပါ။ စစ္႐ႈံးၿပီး ဂေယာက္ဂယက္ ျဖစ္ေနတာကို အခြင့္ေကာင္း ယူၿပီး ပုန္ကန္ ေထာင္လႊားႏိုင္လို႔ မင္းတုန္းက နန္းရတာ ျဖစ္တယ္)

(၃)အသစ္တက္တဲ့ မင္းဟာ စစ္႐ႈံးထား လို႔ ျပည္တြင္းမွာေရာ၊ ျပည္ပမွာပါ အေသ ေရညိႇဳးေနတဲ့ ေနျပည္ေတာ္မွာ ဘယ္ေန ခ်င္ပါ့မလဲ။

(၄)အေလာင္းဘုရားလက္ထက္ကစလို႔ ဘုရင္တစ္ပါး နန္းတက္တိုင္း ၿမိဳ႕သစ္တည္ နန္းၿမိဳ႕ေျပာင္းတဲ့ အစဥ္အလာႀကီးကလည္း ရွိခဲ့တယ္။ (ေရႊဘို၊ အင္းဝ၊ အမရပူရ လွည့္ ပတ္ေျပာင္းေနၾကတယ္)

(၅)သာသနာေတာ္ဟာ ပု၊ ပ၊ စ၊ ဝ၊ မ၊ တ၊ က၊ က၊ င ဆိုတဲ့ ပုဂံ၊ ပင္းယ၊ စစ္ကိုင္း၊ အင္းဝ၊ မႏၲေလး၊ တေကာင္း၊ ေကာင္းတံု၊ ေကာင္းစင္၊ ငေဆာင္ခ်မ္းစသည္ျဖင့္ ဧရာ ဝတီျမစ္႐ိုး တစ္ေလွ်ာက္ ေျမာက္ကေန ေတာင္ကို တျဖည္းျဖည္းေရြ႕ၿပီး ကိုးေနရာ ထြန္းကားမယ္ ဆိုတဲ့ ေရွးသိုက္စာအရ အင္းဝၿပီးရင္ မႏၲေလးပဲဆိုၿပီး မႏၲေလး႐ူး ႐ူးေနတဲ့ေရာဂါ ကုန္းေဘာင္ေႏွာင္းဆက္ ဘုရင္ေတြဆီမွာ ရွိတယ္။ ဘိုးေတာ္ဘုရား ေခၚ ဘုရင္ဦးဝိုင္း ကလည္း အမရပူရၿမိဳ႕ သစ္ကို တည္ၿပီး အဲဒါ မႏၲေလးဆိုၿပီး လုပ္ ခဲ့တာပဲ။ မင္းတုန္းက သူ႔လက္ထက္မွာ ဘုန္းလက္႐ံုး ျပခ်င္ေတာ့ အမရပူရနဲ႔ မနီး မေဝးေတာင္ပူစာနဲ႔ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ ေပါၿပီး စိမ္းလန္း စိုျပည္တဲ့ေနရာကို ထပ္ၿပီး မႏၲေလး လုပ္ခ်င္တဲ့ သေဘာနဲ႔ မရရေအာင္ တည္တယ္။

(၆)သာသနာ ၂၄ဝဝ ေရာက္ရင္ (၁၂၁၈ ခုႏွစ္ သို႔မဟုတ္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၆) အဂၤါနံ မင္းက ၿမိဳ႕သစ္တည္မယ္။ ဒီအခါ သာသ နာေတာ္ဟာ မႀကံဳစဖူး ထူးကဲစြာ စည္ပင္ ျပန္႔ပြားၿပီး မင္းဆက္ ၄၇ ဆက္ၾကာေအာင္ ၿမိဳ႕သက္ရွည္မယ္ ဆိုတဲ့ တေဘာင္ ေပၚ ေပါက္ လာတယ္။ (တကယ္ေတာ့ တေဘာင္ ဆိုတာ တက္လာတဲ့ မင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး အေျခအေန ၾကည့္ ေျမႇာက္ပင့္ ေရးထားတဲ့ ဘုန္းေတာ္ ဖြဲ႕စာတစ္မ်ိဳး မဟုတ္လား)။ ဒီ တေဘာင္ေၾကာင့္ သူနန္းစတက္တဲ့ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္ကစလို႔ ၿမိဳ႕သစ္ တည္ခ်င္လြန္းလို႔ မင္း တုန္းဟာ ထြန္႔ထြန္႔ လူးေနပါတယ္။

ဒီလိုၿမိဳ႕သစ္ တည္တဲ့ မင္းအေပၚ ျပည္သူလူထုက ဘယ္လို ျမင္ၾကသလဲ။ လူသိမ်ားတဲ့ ပါးစပ္ ရာဇဝင္တစ္ခုကို ၾကည့္ တဲ့အခါ- မဟာ သက်မာရဇိန္ ေက်ာက္ ေတာ္ႀကီးဘုရား မ်က္ႏွာေတာ္ ဖြင့္ပြဲကို ၁၈၆၅ ခုႏွစ္ ေမလ ၁ဝ ရက္ေန႔မွာ က်င္း ပေတာ့ ဇာတ္ပြဲေတြအမ်ားႀကီးနဲ႔ အႀကီးအ က်ယ္ဝွဲခ်ီးက်င္းပဆိုပဲ။ ဘုရားပြဲကို လူတစ္ ေယာက္ လွည္းနဲ႔ ပြဲလာၾကည့္တုန္း အိမ္ ေရွ႕စံ ကေနာင္က သာမန္အဝတ္ နဲ႔ထြက္ လာၿပီး လွည္းႀကံဳ လိုက္စီးသတဲ့။ လွည္းေပၚ ေရာက္ေတာ့ ”ဘယ့္ႏွယ့္၊ ဘႀကီး၊ ေပ်ာ္ရဲ႕ လား” လို႔ စကားစသတဲ့။ ”ေပ်ာ္သယ္လို႔ ဘယ္ဟုတ္ပါ့မလဲကြယ္။ ပြဲဆိုေတာ့လည္း ၾကည့္ခ်င္သာပ။ ၿမိဳ႕ေဆာက္ရ၊ က်ဳံးတူးရ၊ ေျမသယ္ရ၊ ေျမာင္းသြယ္ရ၊ ေက်ာက္သယ္ ရနဲ႔ ငတို႔မွာ နားရတယ္ မရွိပါဘူး”လို႔ ျပန္ ေျဖေတာ့ ”ဒီမင္းက ၿမိဳ႕သစ္တည္ခ်င္လို႔ပါ ဗ်။ ေနာက္မင္းလာရင္ သက္သာမွာပါ” (ေနာက္မင္းက သူေလ)လို႔ ကေနာင္က ဆြယ္ ေျပာေလးေျပာတဲ့အခါ လွည္းဆရာႀကီးက ေဒါထၿပီး ”မထင္ပါနဲ႔ ေမာင္ရယ္၊ ေနာက္ လူလည္း ဒီလိုပဲေန မွာပဲ” လို႔ တုတ္လိုက္သ တဲ့။ တကယ္ မဟုတ္ဘဲ ပါးစပ္ေျပာဆို ဦးေတာ့၊ အဲဒီေခတ္ လူေတြရဲ႕ ဒုကၡေၾကာင့္ ညည္း တြားရာ က ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ပဲ့တင္သံလို႔ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။ ဘုရင္ကို ဒီလို ေျပာတာ ကို ဘုရင္ ျဖစ္ေတာ့မယ့္ ကေနာင္က အၿပံဳး မပ်က္ ခံခဲ့တာကေတာ့ အံ့ၾသစရာ …

(၇)
ဒို႔ဗမာေရႊႏႈတ္ေတာ္ထြက္ ႏိုင္ငံျခားသား အမည္မ်ား
၁။Father Paulo Abbona -ေဒါင္ေပါက္ လူ၊ ဘုရင္ဂ်ီဘုန္းႀကီး၊ မင္းတုန္းမင္း လက္ထက္ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ
၂။ Father Domingo Tarolly- ေဒါင္ ဒမိန္ကူ၊ ဘုရင္ဂ်ီဘုန္းႀကီး
၃။  John Laird Mair Lawrence- ဇံလယ္မင္းလာရင္း၊ အိႏိၵယဘုရင္ခံခ်ဳပ္
၄။ Thomas Spear- သာမစျပစ္ရာ၊ အဂၤလိပ္ကုန္သည္
၅။ Major Arthur Purnes Phayre- ေမဇာအာရတာပါရဝီေဘြရာ၊ အဂၤလိပ္အေရးပိုင္
၆။ Edward- ဧတြက္
၇။ Marquislord Dalhousie- မာရ္ကီြ သလပ္ဒါလဦးသီး၊ အိႏိၵယဘုရင္ခံခ်ဳပ္
၈။Russia- ရြတ္ႏိုင္ငံ
၉။Turkey- ရြံႏိုင္ငံ
၁ဝ။Capt. Newmarch ညိဳမတ္၊ ယႏၲယားစက္ဗိုလ္
၁၁။ Lt. Rolland- လက္တင္ေလွာ္တံ
၁၂။ Capt. Young Husband ဗိုလ္ေရာင္ အစပင္၊ ေဂၚရာဗိုလ္
၁၃။ Dr. Douglas- ဆရာဝန္ ဒါကလာ
၁၄။ Rev. H.W. Clofton- ကေလာ္တင္၊ အဂၤလိပ္က်မ္းစာဆရာ
၁၅။Horace Albert Brown- သရက္ ေျပာင္း၊ သရက္အေရးပိုင္ အဂၤလိပ္
၁၆။David Brown- တနသၤာရီေျပာင္း၊ တနသၤာရီအေရးပိုင္
၁၇။ Major Henry Burney- မယ္ဇယ္ ေဘာ္ရနီ
၁၈။ Richard Southwall Bourke Mayo- – ရငြး႐ိုးစိုင္ ေကာင္း ေမး႐ိုး အာ႐ံုနတ္၊ အိႏိၵယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္၊ ၁၈၇၂ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၈ ရက္ မွာ အက်ဥ္းသား တစ္ေယာက္ သတ္လို႔ အက္ဒမန္ကြၽန္းမွာ ေသတယ္၊ ဝမ္းသာတဲ့ ကဗ်ာေရးလို႔ အခ်ဳပ္တန္း ဆရာေဖ အခ်ဳပ္ခံရတယ္။
၁၉။ Lord Napier of Merchistoun- မာ ယာခ်စ္စတံုး အာ႐ံုနီၿပီရာ၊ အိႏိၵယ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္၊ အထက္က ေမး႐ိုးရဲ႕ ေနရာဆက္ခံသူ
၂ဝ။William Ewart Gladstone- ဝီလွ်ံ စူဝက္ဂါလက္စတံု၊ အဂၤလိပ္နန္းရင္း ဝန္
၂၁။Andrino- အိႁႏိၵေနာ၊ အီတာလွ်ံကိုယ္ စားလွယ္
၂၂။ Albert Racchia – အာရတိုက္႐ိုက္ က်ား၊ မင္းတုန္းမင္းထံ ၁၈၇၂ မွာ အခစားဝင္တဲ့ အီတာလွ်ံ သံအရာရွိ
(ဆက္ပါဦးမည္)

သင့္လူ

ကိုးကား
၁။    သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ ပါးစပ္ ရာဇဝင္
၂။    သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ နယ္လွည့္ ရာဇဝင္
၃။    သိန္း၊ ဆရာ၊ ေမွာ္ဘီ၊ အ႐ူး လြယ္အိတ္
၁၈၈၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၅ ရက္ေန႔က မႏၱေလးျမိဳ႕ ေရႊေက်ာင္း၀င္းအတြင္းရွိ အဂၤလိပ္စစ္တပ္

Comments (0)

Leave a reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

*